ArmenLur

ՀԻՇԱՐԺԱՆ ՕՐԵՐ ԵՎ ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՏՈՆԵՐ

Դարվինի օրը - Գիտության և մարդասիրության միջազգային օրը (ՄԱԿ)
Սեռական և վերարտադրողական առողջության մասին իրազեկման օրը (Sexual and Reproductive Health Awareness Day)

• Սեռական և վերարտադրողական առողջության մասին իրազեկման օրն անցկացվում է ամեն տարի փետրվարի 12-ին: Այս օրը հնարավորություն է տալիս բարձրացնել իրազեկությունը սեռական և վերարտադրողական առողջության խնդիրների վերաբերյալ և իրականացնել լուսավորչական աշխատանք՝ նվազեցնելու սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակների տարածումը:

Երեխա- Զինվորների միջազգային օրը՝ Կարմիր ձեռքի օրը (Red Hand Day

• Ամեն տարի փետրվարի 12-ին նշվում է կարմիր ձեռքի օրը, որը զինված խմբավորումներում հավաքագրված հազարավոր պատանիների և աղջիկների իրազեկման միջազգային օրն է: Այս երեխաները ականատես են լինում սարսափելի բռնությունների և ծանր վիրավորումներ ստանում։
• Զինված հակամարտություններում ներգրավված երեխաները մարդկանց թրաֆիքինգի և մարդու իրավունքների լուրջ խախտումներից է:

Խոլանգիոկարցինոմայի համաշխարհային օրը (World Cholangiocarcinoma Day)

• Խոլանգիոկարցինոմայի համաշխարհային օրը խոլանգիոկարցինոմայի, որը  հայտնի է նաև որպես լեղածորանի քաղցկեղ, մահաբեր քաղցկեղի մասին իրազեկվածության մակարդակը բարձրացնելու միջազգային փորձ է, որը տեղի է ունենում լյարդի ներսում կամ դրսում գտնվող լեղուղիներում: Այս թերուսումնասիրված հիվանդությունն աճում է ամբողջ աշխարհում, ուստի համագործակցությունը մեկ քայլ առաջ է:

Ամուսնական գործակալությունների միջազգային օրը (International Day of Marriage Agencies)

• Որոշ տեղեկություններով՝ ամուսնական գործակալությունների պատմությունն ավելի քան 360 տարեկան է: Ամուսնական առաջին գրասենյակը՝ «Հանդիպումների և հասցեների բյուրոն», բացվել է 1650 թվականի սեպտեմբերի 29-ին Լոնդոնում: Այդ ժամանակից ի վեր կողակցի ընտրությունը հայտարարությամբ կամ ծանոթությունների ծառայության միջոցով բավականին տարածված է դարձել:
• Հետաքրքիր է, որ Սուրբ Վալենտինի օրվա նախօրեին՝ փետրվարի 12-ին, նշվում է Ամուսնական գործակալությունների միջազգային օրը (International Day of Marriage Agencies): Այս մասնագիտական տոնը ստեղծվել է Ուկրաինայում և գրանցվել է 2010 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Ուկրաինայի կրթության և գիտության Մտավոր սեփականության պետական դեպարտամենտի կողմից:
• Նոր տոնի հիմնադրման գաղափարը, որը պատկանում է ուկրաինական ամուսնական գործակալություններից մեկին, վերցրել են ԱՄՆ, Կանադայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի, Իսպանիայի, Շվեյցարիայի և Ռուսաստանի մեծ թվով գործընկեր գործակալություններ:

Կրոնական

Հայ Առաքելական եկեղեցի - Մեծ պահք

• Մեծ Պահքի շրջանը տևում է 48 օր` Բուն Բարեկենդանից մինչև Ս. Հարության (Զատկի) տոնի նախօրեն:
• Պահքի շրջանում օգտագործում են բացառապես բուսական ծագում ունեցող սննդամթերք:
• Պահքի ընթացքում հրաժարվում են ոչ միայն որոշակի կերակուրներից, այլև մոլի սովորություններից, շատախոսությունից, ստախոսությունից, հայհոյանքից և այլ մեղքերից:
• Կերակրից հրաժարվելն առանց մեղքից հետ կանգնելու` անօգուտ է: «Սատանան միշտ պահքի մեջ է, ոչինչ չի ուտում, բայց մեղք գործելուց չի դադարում և չի հոգնում», - ասում է Ս. Գրիգոր Տաթևացին: «Լեռան քարոզում» Քրիստոս պահքի մասին ասում է. «Երբ ծոմ պահեք, տրտմերես մի լինեք կեղծավորների նման, որոնք իրենց երեսներն այլանդակում են, որպեսզի մարդկանց այնպես երևան, թե ծոմ են պահում, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, այդ իսկ է նրանց վարձը, այսինքն` մարդկանց երևալը և նրանցից գովվելը: Այլ երբ դու ծոմ պահես, օծի քո գլուխը և լվա քո երեսը, որպեսզի չերևաս մարդկանց ծոմ պահող, այլ քո Հորը, գաղտնաբար, և քո հայրը, որ տեսնում է, ինչ որ ծածուկ է, կհատուցի քեզ» (Մատթ. 6:16-18): Մեր Տերը սովորեցնում է, թե ինչ ոգով է պետք այն կատարել: Ինչպես հիվանդությունն է ազդում մարմնի վրա, այնպես էլ մեղքն է ազդում հոգու վրա: Պահեցողությունը չէ, որ մեղքը քավում է: Աստված է քավիչը: Սակայն պահեցողությունը կարևոր է քավչարար այս սրբագործության մեջ: Զղջումը, աղոթքը, ապաշխարանքը հիմնական պայմաններն են Աստծո բուժիչ և քավիչ զորությունն ստանալու:
• Պահքի 40 օրը խորհրդանշում է անապատում Քրիստոսի քառասնօրյա աղոթքի, ծոմապահության և ապաշխարության շրջանը: Իր մկրտությունից հետո Հիսուս «հոգով անապատ առաջնորդվեց ու քառասուն օր փորձվեց սատանայից: Չկերավ ու չխմեց այն օրերին» (Ղուկ. 4:1-3): Հիսուս Իրեն ծոմապահության ենթարկեց մարդկային ցեղի փրկության համար, մարդկության փոխարեն Ինքն ապաշխարեց, որպեսզի բոլոր պահեցողություն անողների ապաշխարանքն իմաստ և իրականություն ստանան շնորհիվ Իր ծոմապահության: Քառասնօրյա պահքին հաջորդում է պահոց ևս մեկշաբաթյա շրջան` Ավագ շաբաթը: Այդ է պատճառը, որ քառասնօրյա կոչվող պահքը 48 օր է տևում:
• Մեծ Պահքն ունի յոթ կիրակի, յոթ հիշարժան օրեր. Բուն բարեկենդան, Արտաքսում, Անառակի, Տնտեսի, Դատավորի, Գալստյան և Ծաղկազարդ:
• Մեծ Պահքը կիսվում է միջինքով: Պահքն այդ օրը չեն ընդհատում: Պարզապես ժողովրդական սովորության համաձայն` այդ օրը բաղարջից պահոց գաթա են պատրաստում:
• Մեծ Պահքի շրջանում վաղնջական կանոններով արգելված են եղել պսակադրությունները և մատաղը: Սակայն Վազգեն Ա կաթողիկոսի շրջաբերականով խիստ անհրաժեշտության դեպքում թույլատրվեց պսակադրություն կատարել Մեծ Պահքի շաբաթ և կիրակի օրերին, բացառապես Ավագ շաբաթվա բոլոր օրերի:
• Եկեղեցական տոնացույցի համաձայն տարին բաժանվում է տոնական և պահոց օրերի: Պահոց 158 օրերի մեծ մասը կարճատև պահքեր են` օրապահքեր (չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերը` ի հիշատակ Հիսուս Քրիստոսի մատնության և չարչարանքների) և շաբաթապահքեր, իսկ առավել ժողովրդականություն վայելող և ամենաերկարատև պահքը Մեծ կամ Քառասնորդական պահքն է: Ի՞նչ է պահքը: Առաջին իմաստով այն կամավոր ինքնազրկումն ու զսպվածությունն է սննդի նկատմամբ: Եկեղեցական ավանդության համաձայն` երեք տեսակի պահքեր գոյություն ունեն: Առաջինը սովորական պահքն է` կենդանական ծագում ունեցող սննդից (բացառությամբ մեղրի) և ոգելից խմիչքներից հրաժարումը: Երկրորդը սրբապահքն է` հրաժարումը նաև բուսական ծագման` ընդհուպ մինչև սոսկ աղուհացով սնվելը (Մեծ պահքի շրջանը կոչվում է նաև Աղուհացի շրջան): Երրորդը ծոմն է` միառժամանակ ընդհանրապես հրաժարումը սննդից և անգամ ջրից:
• Իհարկե, կարելի է նկատի առնել պահքի օգտակարությունը նաև բժշկական տեսակետից, հատկապես Մեծի պահոց շրջանում, քանի որ գարնանամուտն առանց ճարպային, կենդանական սննդի անցկացնելը դրական ազդեցություն է ունենում օրգանիզմի վրա: Սակայն սխալ է այն մտայնությունը, թե պահքը սոսկ դիետա է` նիհարելու կամ որոշակի հիվանդություններից ձերբազատվելու համար: Պահքը չի սահմանափակվում միայն կենդանական սննդից հրաժարումով. այն առաջին հերթին հոգեկան ու բարոյական ամեն տեսակի ախտերից ու մոլություններից, մեղանչական մտքերից, խոսքերից ու գործերից մաքրվելն է, զղջմամբ ու ապաշխարությամբ աստվածահաճո և առաքինի կյանքին դառնալը: Պահոց շրջանում կարևոր է հոգևոր շնորնհների ու հատկապես եղբայրասիրության մեջ զորանալը, քանի որ, ինչպես Եզնիկ Կողբացին է ասում.«Մեկը կարող է կենդանու միս չուտել, բայց անընդհատ իր եղբոր միսը ծամել»: Այս պարագային կարևոր է նաև մեկ այլ ծայրահեղությունից զգուշանալը. պահք պահելը չպետք է պատճառ դառնա պահեցողության մեջ տկարացող մեր եղբայրակցին դատելու. «Ով ուտում է, թող չարհամարհի նրան, ով չի ուտում, իսկ ով չի ուտում, թող չդատի նրան, ով ուտում է» (Հռոմ.14:3):
• Պահքի կարևորությունը առավել հարազատորեն ըմբռնելու համար պիտի ընդգծենք այն հանգամանքը, որ այն օրինադրվել է դեռևս դրախտում, և Աստծու կողմից մարդուն տրված առաջին պատվիրանը եղել է հենց պահք պահելը. «Դրախտում ամէն ծառի պտուղներից կարող ես ուտել, բայց բարու եւ չարի գիտութեան ծառից մի կերեք, որովհետեւ այն օրը, երբ ուտէք դրանից, մահկահացու կդառնաք» (Ծննդ.2:16-17):
• Ի տարբերություն այլ եկեղեցիների, որոնք պարզապես թվակարգում են Մեծ պահքի 7 կիրակիները, Հայաստանյայց եկեղեցին սուրբգրային հիմք ունեցող յուրահատուկ անուններով ու խորհուրդներով է օժտել այդ կիրակիները: Դրանով նրանք կազմել են խորհրդանշական մի շղթա` արտացոլելով մարդու դրախտային կյանքի, պատվիրանազանցության ու անկման, աստվածորոնողության և աստվածային նախախնամությամբ փրկագործության ողջ ընթացքը:
• Պահքերի (բացառությամբ օրապահքերի) նախորդ օրերը կոչվում են «բարեկենդան», իսկ Մեծ Պահքին նախորդում է Բուն Բարեկենդանը: Բարի կենդանություն, այսինքն` բարի, անհոգ և երջանիկ կյանք. այս իմաստն է ամփոփված «բարեկենդան» անվան մեջ, որ առավելագույնս արտահայտված ենք տեսնում Բուն Բարեկենդանի խորհրդում, որը Մեծ Պահքի առաջին կիրակին է և պատկերում է մարդու դրախտային երանավետ կյանքը: Այս խորհուրդը երևում է անգամ սննդի օգտագործման մեջ, քանի որ Բուն Բարեկենդանը կենդանական և ճոխ ուտելիք գործածելու վերջին օրն է: Մեծ պահքի երկրորդ կիրակին կոչվում է Արտաքսման և խորհրդանշում է մարդու` դրախտից արտաքսվելը և Աստծո տեսությունից զրկվելը: Հենց սա է խորհրդանշում ողջ Մեծ Պահքի շրջանում եկեղեցիների վարագույրների փակ մնալը և Ս. Հաղորդությունից հավատացյալների անմասն մնալը: Երրորդ կիրակին կոչվում է Անառակի և մատնանշում է առ Աստված դառնալու և կորուսյալ դրախտը գտնելու կարեվորագույն նախապայմանը` ապաշխարանքը: Չորրորդ` Տնտեսի կիրակին, ուսուցանում է նյութական հարստության տնօրինման կերպի դերը հավիտենական փրկության կամ կորստյան մեջ: Հինգերորդ` Դատավորի կիրակին, պատգամում է հարատև աղոթքի անփոխարինելի նշանակությունը փրկության համար: Վերջին` Գալստյան կիրակին, ամփոփում է Քրիստոսի ինչպես Ա Գալստյան խորհուրդը, այնպես էլ Երկրորդ գալստյան խոստումը:
• Մեծ Պահքին անմիջապես հաջորդող շաբաթը կոչվում է Ավագ Շաբաթ և ընդգրկում է Փրկչի երկրային կյանքի վերջին կարևորագույն իրողությունները` հաղթական մուտքը Երուսաղեմ (Ծաղկազարդ), Վերջին Ընթրիքը, Մատնությունը, Չարչարանքները, Խաչելությունը, Մահը, Թաղումը և ի վերջո հրաշափառ Հարությունը` Ս. Զատիկը:
• Այս տոնը հանդիպելու է հետևյալ ամսաթվերին՝ 2024-02-12, 2025-03-03, 2026-02-16, 2027-02-08, 2028-02-28, 2029-02-12, 2030-03-04։

Բուդդիզմ - Սագաալգան՝ բուդդայական Նոր Տարի
Կաթոլիկություն - Դամիանոս Ալեքսանդրիացու հիշատակը
Կաթոլիկություն - Հուլիանոս Հյուրասերի հիշատակը
Ուղղափառություն - Համաշխարհային ուսուցիչներ և լուսավորիչներ Վասիլի Մեծի, Գրիգոր Աստվածաբանի և Հովհաննես Ոսկեբերանի ժողովը

Ազգային

ԱՄՆ - Աբրահամ Լինքոլնի տարեդարձը (Abraham Lincoln’s Birthday) 

• Իհարկե, մենք գիտենք, որ Աբրահամ Լինքոլնը ԱՄՆ նախագահն էր, (ճշգրիտ՝ 16-րդը): Միգուցե ինչ որ բան հիշում ենք ազատագրման հռչակագրի կամ Գետիսբուրգի մասին: Եկեք միասին հիշենք Աբրահամ Լինքոլնի կյանքի մի քանի հրաշալի պահերին՝ փետրվարի 12-ին նրա ծննդյան օրը:

ԱՄՆ - Ջորջիա նահանգի օրը (Georgia Day) 

• Ջորջիայի օրը տոն է, որը ճանաչում է ամերիկյան Ջորջիա նահանգը՝ ի պատիվ իր գաղութային հիմնադրման: 1733 թվականի փետրվարի 12-ին Ջեյմս Օգլթորփն առաջին վերաբնակիչներին իջեցրեց Աննում, այնտեղ, որը պետք է լիներ Ջորջիայի առաջին քաղաքը, իսկ ավելի ուշ՝ նահանգի առաջին մայրաքաղաքը՝ Սավաննան։

ԱՄՆ - Գրկախառնության օրը (Hug Day)

• Գրկախառնության օրը Վալենտինի շաբաթվա վեցերորդ օրն է: Այս օրը նրանք արտահայտում են իրենց սերն ու գուրգուրանքը իրենց սիրելիին՝ նվիրելով նրան ջերմ և սրտառուչ գրկախառնություններ, որոնք կօգնեն մոռանալու կյանքի բոլոր անախորժությունները:
• Սովորաբար, 30 վայրկյան գրկախառնությունը վստահություն և դրական մտքեր է ստեղծում այն մարդու մասին, ում գրկում եք:
• Շնորհավորեք ձեր սիրելինա օրվա բացիկով և, անշուշտ՝ ջերմ գրկախառնությամբ (հղումը՝ ամենաներքևում)։

ԱՄՆ - Ամուսնության ազատության ազգային օրը (National Freedom to Marry Day) 

• Ամուսնության ազատության ազգային օրը Միացյալ Նահանգների ոչ պաշտոնական տոնն է, որն ամեն տարի անցկացվում է փետրվարի 12-ին՝ նույնասեռ ամուսնությունները խրախուսելու նպատակով:

ԱՄՆ - Կորցրած մետաղադրամի ազգային օրը (National Lost Penny Day) 

• Կորցրած պեննիի (մետաղադրամի) օրը նշվում է 1995 թվականից: Այն ստեղծել է իրադարձությունների մասնագետ Ադրիեն Սու Կուպերսմիթը:
• Պենինն երկար պատմություն ունի և օգտագործվում է 1780-ականներից:
• Կորցրած մետաղադրամի օրը նշելու լավագույն միջոցը կորցրածը որոնմանելն է, միգուցե մետաղադրամից բացի կորցրած այլ առարկաներ էլ գտնեք:

ԱՄՆ - Սալորի պուդինգի ազգային օրը (National Plum Pudding Day) 

• Գիտեք, սալորի պուդինգը սալոր չի պարունակում: Այն ստացել է այս անունը այն փաստից, որ 17-րդ դարի Մեծ Բրիտանիայում չամիչը հաճախ անվանում էին «սալոր»։ Այսպիսով, ի՞նչ է իրականում պարունակում այս ավանդական սալորե կամ Սուրբ ծննդյան պուդինգը: Այս շոգեխաշած կամ եփած խառնուրդը պարունակում է մշկընկույզ, չամիչ, ընկույզ, խնձոր, դարչին և խուրմա:

ԱՄՆ - Բիսկոտիի ազգային օրը (National Biscotti Day) 

• Biscotti բառի ծագումը գալիս է միջնադարյան լատիներեն biscoctus բառից, որը նշանակում է «երկու անգամ եփած/թխած»։ Իտալերենում «բիսկոտտո» բառը նշանակում է «մեկ թխվածքաբլիթ« կամ «թխվածքաբլիթ»։
• Այսպիսով, բիսկոտին հոգնակի է. դրանք երկու կամ ավելի թխվածքաբլիթներ են: Biscotti-ի առաջին փաստագրված բաղադրատոմսը (Biscotti from Genoa) դարավոր ձեռագիր է, որը հայտնաբերել է 18-րդ դարի գիտնական Ամադիո Բալդանզին:

Մյանմա - Միության օրը (Union Day) 

• Մյանմարի քաղաքացիները ամեն տարի փետրվարի 12-ին նշում են Միության օրը։ Այս տոնը նվիրված է Պանլոնի համաձայնագրին, որը ստորագրվել է 1947 թվականին։

Չիլի - Անկախության օրը (Independence Day) 
Ռուսաստան - Հասարակական անվտանգության ոստիկանության օրը
Ռուսաստան - Ռուսաստանի Դաշնության ներքին գործերի նախարարության լիցենզավորման և թույլտվության ստորաբաժանումների օրը
Ռուսաստան - Երեք սրբությունների օրը

• Երեք սրբությունների օրը Ժողովրդական եռատոնը նշվում է փետրվարի 12-ին (հին տոմարով՝ հունվարի 30-ին)։ Ուղղափառության մեջ սա հավաքական տոն է՝ ի մեծարումն համաշխարհային երեք հիմնական ուսուցիչների՝ Ուղղափառ Եկեղեցու հայրերի:
• Ժողովրդի մեջ այն կոչվում էր Վայրի կենդանիների տոն: Ենթադրվում է, որ այս օրը Վայրի կենդանիներն սկսում են զուգավորվել: Կենդանիների զույգ ընտրելիս արուների միջև բախումներ են տեղի ունենում։
• Ավանդույթ: Այս եռատոնը սովորաբար նշվում է թարմ թռչնաորսով կամ թռչնային ուտեստներով: Այս օրը չի կարելի մանվածք անել։
• Նախանշաններ։ Եթե ագռավները բարձր կռկռում են հենց տան մոտ և փորձում են թաքնվել մառանի տանիքի տակ, ապա շուտով ձնաբուք կլինի: Եթե ձյան վրա տեսանելի են դաշտամկների ոտնահետքեր, ապա շուտով եղանակը կտաքանա: Եթե գայլերը ոռնում են՝ ցրտեր կլինեն:

Ռուսաստան - Ստամոքսի խենթության օրը

• Այսօր կարելի է ցանկացած բան ուտել, բանի տեղ չդնելով դիետաներին, առողջ ապրելակերին կամ հասարակության պարտադրված կարծրատիպերին: Պարզապես պետք է տոնել այս օրը և հագենալ, իսկ դիետան... թող լինի հետո: Բարի ախորժակ!

Ռուսաստան - Արահետներ հարթելու օրը

• Ճանապարհ հարթիր դեպի ինձ: Իսկ ես՝ դեպի քեզ: Հետո ճանապարհը կտանի դեպի տուն: Իսկ տանից այն կձգվի շատ երկար:
• Ճանապարհներ հարթելը երկար է և թանկ: Ուղիներ հարթելը հեշտ է:

Վենեսուելա - Երիտասարդության օրը (Youth Day) 

• Վենեսուելայում Երիտասարդության օրը տեղի է ունենում ամեն տարի փետրվարի 12-ին ՝ ընդգծելու երիտասարդության կարևոր դերը երկրի սոցիալական և տնտեսական ապագայում:
• Վենեսուելայում այս օրը նվիրված է դեռահաս զինվորների հիշատակին, ովքեր զոհվել կամ խեղվել են Վենեսուելայի անկախության համար պատերազմի ժամանակ:

Տաջիկստան - Հիշատակի օրը (Memorial Day) 

• Տաջիկստանի մայրաքաղաք Դուշանբեում 1990 թվականի փետրվարի 12-14-ը տեղի ունեցան բազմաթիվ հակակառավարական անկարգություններ։ Հիշատակի օրը, որը նշվում է փետրվարի 12-ին, նվիրված է Դուշանբեի 25 զոհված քաղաքացիների հիշատակին: