ArmenLur

ԱՅՍՕՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՆՇՎՈՒՄ Է

Ս.Կույսեր Փեփրոնեի, Մարիանեի և Մեծ Վարդանի դստեր` Շուշանի հիշատակության օրը (Հայ Առաքելական Եկեղեցի)

• Ս. Փեփրոնեն Մծբին քաղաքից էր և մանուկ հասակից կրոնավորության ուխտ անելով` վանք էր մտել: Ս. Հռիփսիմեի նման ենթարկվել է Դիոկղետիանոս կայսեր հալածանքներին: Երբ կայսեր հավատաքննիչները 305 թվականին Մծբին են հասնում, վանքի միաբանությունը ստիպված հեռանում է, իսկ հիվանդ Փեփրոնեն մնում է վանքում իր ուսուցչուհու՝ Վրենի և քույր Թումայիսի հետ: Հեթանոս Սեղինոս դատավորը փորձում է համոզել գեղեցիկ կույսին քրիստոնեությունից հրաժարվել և խոստանում նրան իր ազնվական եղբորորդու՝ Լյուսիմաքոսի հետ ամուսնացնել: Սակայն Փեփրոնեն պատասխանում է, որ ինքն արդեն հարսնացել է Քրիստոսին՝ կուսության պսակն ընդունելով: Զայրացած Սեղինոսը հրամայում է նախ նրա ձեռքերն ու ոտքերը կտրել, ապաª գլուխը: Լյուսիմաքոսը նրա մահը տեսնելով` հավատի է գալիս և հրամայում նրան պատվով թաղել, իսկ Սեղինոսը, կույսի անպատմելի տանջանքներին ականատես` խելագարվում և ինքնասպան է լինում:
• Ս.Մարիանեն Պիսիդյան Անտիոքից էր: Նա քաղաքի քրմի միակ դուստրն էր և վաղ հասակում մորից զրկվելով` քրիստոնյա ստնտուի խնամքին է հանձնվում: Երբ արդեն մեծ էր, հայրը նրան ցանկանում է քրմուհի դարձնել, սակայն աղջիկը հրաժարվում է ուրանալ Քրիստոսին և ծառայել անմռունչ կուռքերին: Հայրը նրան տնից վռնդում է, և Ս. Մարիանեն գնում է իր ստնտուի մոտ, սակայն քիչ ժամանակ անց ձերբակալվում է և գլխատվում:
• Ս. Շուշանը Վարդան Մամիկոնյանի ավագ դուստրն էր, որին նախապես Վարդենի էին կոչել, բայց հայոց պատմության և վարքաբանության մեջ հայտնի է Շուշան փաղաքշական անունով: Նա ամուսնացած էր վրաց Աշուշա բդեշխի որդի Վազգենի հետ: Չնայած նրանք 3 տղա և 1 աղջիկ ունեին, սակայն ամուսինը, բդեշխ դառնալով, կրոնափոխ էր եղել  և ամուսնացել պարսիկ Պերոզ իշխանի զոքանչի հետ: Իսկ Շուշանը եկեղեցուն կից մի փոքրիկ տնակում, ապրում էր աղոթքներով` միշտ մերժելով իր ամուսնու` դավանափոխ լինելու առաջարկներն ու սպառնալիքները: Ս. Շուշանիկը 7 տարի անընդմեջ իր ամուսնուց հալածվում է` ապավինելով միայն իր աներեր հավատին առ Աստված և պապից` Ս. Սահակից իրեն կտակված Ս. Ավետարանին: Ս. Շուշանը 470 թվականին իր կյանքն ավարտում է մարտիրոսական մահով: Ըստ Ոխտանես պատմիչի` նրա գերեզմանը Ցուրտավում է: 
• Այս տոնը հանդիպելու է հետևյալ ամսաթվերին՝ 2022-09-20, 2023-09-26, 2024-09-24, 2025-09-23, 2026-09-22, 2027-09-21, 2028-09-26, 2029-09-25, 2030-09-24։

ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԵՎ ՀԱՅԵՐԻ ՇՈՒՐՋ

2020 - The Daily Caller պարբերականը կազմել էր աշխարհի լեզուների հնգյակը, որոնք ունեն յուրահատուկ որակներ և հետաքրքիր են ուսումնասիրության համար. հնգյակում նաև հայերենն է։ 

• Հրապարակման հեղինակները նշում են, որ Հայաստանի պետական լեզուն յուրահատուկ հատկանիշներ ունի, որոնք մի կողմից կարող են դժվար թվալ, բայց մյուս կողմից անգլերենի կրողների համար Այն կարող է մեծ հետաքրքրություն ներկայացնել ուսումնասիրության տեսանկյունից:

2007 - Իրանի գազի ազգային ընկերության գլխավոր տնօրեն Սեիդ Ռեզա Կազայիզադեն հայտարարեց, որ «Իրան-Հայաստան գազատարի խողովակաշարի կառուցման, տեղադրման աշխատանքները ավարտել են, և այժմ իրանական կողմը սպասում է «հայկական կողմի ազդանշանին` Հայաստան գազ առաքելու համար»։

• Իրանը ակնկալում էր օրական 3 միլիոն խորանարդ մետր գազ առաքել Հայաստան։
• Սրան ի պատասխան, ՀՀ Էներգետիկայի նախարարությունը հայտարարեց, որ «Լրացուցիչ գազի ծավալ այսօր Հայաստանին անհրաժեշտ չէ, և այդ պատճառով Հայաստանն առայժմ չի վերցնում իրանական գազը»։

1994 - Բաքվում Ադրբեջանի նախագահ Հեյդար Ալիևը արևմտյան «ԲիՓի» (Մեծ Բրիտանիա), «AMOKO», «Պենզոլ» (ԱՄՆ), «Լուկօյլ» և «ТПАО» (Ռուսաստան) ընկերությունների առաջարկեց «Դարի պայմանագիրը»՝ կասպիական նավթի արդյունահանման իրավունքը:

• Ռուսաստանը հայտարարեց այդ պայմանագրի անօրինականության մասին։

1990 - Ստեղծվեց ՊՆ-ին կից «Հատուկ գունդը», որը դարձավ ապագա հայկական կանոնավոր բանակի կորիզը:

• Գնդի կազմի մեջ մտավ հանրապետության շրջաններում և Երևանում գործող 26 վաշտ: Գնդի առավելագույն կազմը` 2300 հոգի, տված զոհերի քանակը` 159:
• «Հատուկ գունդը» մարտնչել է ՀՀ և ԼՂՀ բոլոր ճակատներում:

1918 - Բաքվի 26 կոմիսարների գնդակահարությունը:

ԱՅՍՕՐ ԾՆՎԵԼ ԵՆ

1984 - Գարիկ Պապոյան, դերասան, երաժիշտ, հաղորդավար, հումորիստ, քնարերգություն, գրող
1984 - Դավիթ Պետրոսյան, շախմատիստ, գրոսմայստեր
1978 - Սասուն Մայլյան, ճարտարապետ, դիզայներ, Ալթայի Մայիլյանների գեղարվեստական տոհմի ամենաերիտասարդ ներկայացուցիչը
1974 - Կարինա Ազնավուրյան, սուսերամարտիկ, Սիդնեյ-2000 Օլիմպիական խաղերի սուսերամարտի Ռուսաստանի հավաքականի անդամ
1973 - Մխիթար Մանուկյան, հունահռոմեական ոճի ըմբիշ
Ասիայի չեմպիոն (1997, 1999), Աշխարհի չեմպիոն (1998, 1999), Օլիմպիական խաղերի մրցանակակիր (2004):
1969 - Նարեկ Ավետիսյան, հայ նկարիչ, Մինաս Ավետիսյանի որդին
1962 - Սերգեյ Ադամյան (ծնվ. Լենինգրադում), ռուս երաժիշտ, դասական կիթառահար,  «Անտրեպրիզա» ստեղծագործական միավորման կազմակերպիչն ու գեղարվեստական ղեկավարը, «Ստվարաթղթե տուն» (Սանկտ Պետերբուրգ) թատրոնի դերասան
1949 - Էդուարդ Կեչեջիյան, կինոօպերատոր, Ռուսաստանի կինեմատոգրաֆիստների միության անդամ
ՏԷՖԻ-2000 մրցանակի դափնեկիր «Լավագույն օպերատոր» անվանակարգում:
1947 - Անահիտ Բախշյան, քաղաքական գործիչ, ֆիզիկոս

• 1999թ. հոկտեմբերի 27-ին սպանված ԱԺ փոխնախագահ Յուրի Բախշյանի այրին:

1938 - Ալբերտ Գժանյանց (ծնվ. Օրջոնիկիձե), ռուս թրոմբոնիստ, ՌՍՖՍՀ վաստակավոր արտիստ
1922 - Գրիգորի Պոժենյան (Խարկով, Ուկրաինա), բանաստեղծ, Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից

• Գրիգորի Պոժենյանը երկու անգամ ներկայացվել է Խորհրդային Միության Հերոսի կոչման։ Բայց «ապաքաղաքական» արարքների համար երկու անգամ փաստաթղթերը վերադարձվել են։ Նրան նաև հիշում էին, որ նա «ժողովրդի թշնամու» որդին էր։ Նրա հայրը՝  Միխայիլ Պոժենյանը, որը գիտահետազոտական կառույցների ինստիտուտի նախկին տնօրենն է, ապօրինաբար բռնադատվել էր։

1919 - Բոգդան Վերդյան, գրող-արձակագիր
1917 - Սարգիս Վարդանյան, Հայաստանի քիմիկոսների դպրոցի հիմնադիր, գիտության վաստակավոր գործիչ, ակադեմիկոս
1910 - Արմեն Հայրիյան, օդաչու, Խորհրդային Միության հերոս
Ստալինգրադի հերոսամարտում Հայրյանը ոչնչացրել է թշնամու 17 մարտական ինքնաթիռ, ինչի համար պարգևատրվել է Կարմիր Դրոշի երկրորդ շքանշանով։
1909 - Գագիկ Դավթյան, ագրոքիմիկոս

• Գ. Դավթյանի անունով է կոչվել Հայաստանի Հանրապետության Գիտությունների ազգային ակադեմիայի հիդրոպոնիկայի հիմնահարցերի ինստիտուտը (1995):

1904 - Հակոբ Մարկոսյան, խորհրդային ֆիզիոլոգ, ԽՍՀՄ ԳԱ երեխաների և դեռահասների ֆիզիոլոգիայի գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրեն, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր
1904 - Միհրան Մխիթարյան, ճարտարապետ, Հայաստանի վաստակավոր շինարար
1892 - Վլադիմիր Համբարձումով (ծնվ. Սարատով, Ռուսաստան), քահանա, Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցու հոգևորական, մեծ ուղղափառ տոհմի հիմնադիր։ Սրբադասված է Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցու կողմից ՝ քահանաների բարձրավանդակում

• Հայրը ՝ Համբարձում Համբարձումովը, Բաքվի նահանգի Շեմախի պատվավոր քաղաքացի էր, բարերար։ Սարատովում խուլ ու համրերի մասնավոր դպրոցի հիմնադիրն ու սեփականատերն էր։ Մայրը՝  Կարոլինա Կնոբլոխը, ծագումով գերմանացի, դավանանքով՝ լյութերական։

1890 - Լեոն Իսեցկի (Լևոն Տեր-Իոանեսյանց), օպերային երգիչ (բաս), ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1933), Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1943)

• Վրացական օպերային արվեստի հիմնադիրներից։ Թբիլիսիի օպերայի և բալետի թատրոնի հիմնադիրներից: Վրացական ազգային օպերայի լավագույն բասը։ Նրա ստեղծած կերպարներից շատերը մնում են անգերազանցելի։ Նրա անունը ոսկե տառերով գրված է վրացական օպերային արվեստի պատմության մեջ։

1889 - Ալեքսանդր Ալեքսանդրյան, կոմպոզիտոր, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1965)
1887 - Գրիգորի Ադելխանով (Գրիգրի Ադելխանով կրտսեր, ծն. Թիֆլիս), գործարար, քաղաքական հալածանքների զոհ

• Խորհրդայնացումից հետո նա մեկնել է Գերմանիա։ Այստեղ Ադելխանովը դարձել է կրքոտ լուսանկարիչ, բազմաթիվ ալբոմներ են մնացել Փարիզի, Սանկտ Պետերբուրգի, Թիֆլիսի, 1904-1914 թթ. Կովկասի լուսանկարներով:

1875 - Քրիստոֆոր Սարկիզով, ճարտարապետ, մշակել է ԱՄՆ դոլարի ազգային արժույթի էսքիզը
1819 - Կարոլ Միկուլի (ծն. Չերնովցի), լեհական վիրտուոզ դաշնակահար, կոմպոզիտոր, դիրիժոր և մանկավարժ, Լվովում Գալիցկի երաժշտական ընկերության հիմնադիրը

• Կարոլ Միկուլին ազգությամբ հայ է, ծնվել է լեհահայերի ընտանիքում։

1864 - Դմիտրի Ախշարումով (ծն. Օդեսա), խորհրդային դիրիժոր, ջութակահար և երաժշտական-հասարակական գործիչ

• 1906 թ. ղեկավարել է Բեռլինի ռուսական համերգները (ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ), որոնք այնքան մեծ հաջողությամբ են անցել, որ Վոլֆի տնօրինությանը կրկին հրավիրել է  1909 թ.։ 

1799 - Միքայել Մալիյան, ճարտարապետ, Հունգարիայի ճարտարապետության ազգային ակադեմիայի անդամ
1754 - Նիկոլայ Հախվերդով (ծն. Սանկտ Պետերբուրգ), գրականագետ, մանկավարժ, գեներալ-մայոր

• Սերում է հայ ազնվական ընտանիքից։ Հախվերդյանները Թիֆլիսի նահանգի հայ հնամենի և ազնվական ազնվական տոհմ են, ըստ որոշ տեղեկությունների, սկիզբ են առնում XVI դարի Լոռու Մելիք-Դաի իշխանից։
• Գեներալ Հախվերդովի դիմանկարը, որը 1817 թվականին նկարել է գեղանկարիչ Ա. Վառնեկը (1782-1843), Մոսկվայի Տրետյակովյան պատկերասրահի ձեռքբերումներից է: