ArmenLur

Եվրասիական արտոնագրային կազմակերպության (ԵԱՊԿ - EAPO) նախագահ Սաուլե Տլևլեսովան մտավոր սեփականության ոլորտում աշխատել է քառորդ դար։ Անցել է մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպության (WIPO) խորհրդատուից մինչև հետխորհրդային տարածքում խոշորագույն միջազգային արտոնագրային կազմակերպության ղեկավար ճանապարհ։ Տլևլեսովան «Ռոսիյսկայա գազետա»-ին պատմել է ԵԱՊԿ-ի հաջողությունների, խնդիրների և հեռանկարների մասին, ներառյալ թվայնացման կարևորագույն փուլը:

- Ինչպես է փոխվել մտավոր սեփականության ոլորտը ձեր աշխատանքի ընթացքում:

Սաուլե Տլևլեսովա. Եվ 90-ականներին, և մինչև վերջերս այդ շուկան կարծես թե բացարձակապես տեխնիկական տարածք լիներ, որը ծառայում էր ֆորմալ առումով անհրաժեշտ, բայց նշանակալի էր միայն պրոֆիլային մասնագետների համար:
Բայց ոլորտի հետաքրքրությունն սկսում է մեծանալ։ Շատ առումներով դրա վրա ազդել է պանդեմիան. բոլորս ենք լսել երկրների առաջնորդների առաջարկները՝ մարդկանց ավելի արդյունավետ բուժման համար պատվաստանյութի և դեղորայքի արտոնագրերից հրաժարվելու մասին։
Նման նախաձեռնությունների իրական պատճառներն ավելի խորն են։ Քաղաքական գործիչները հասկացան, որ ցանկացած մտավոր սեփականություն ազդեցություն կարևորագույն լծակ է աշխարհում, որտեղ զարգացման հիմնական շարժիչն արդեն նորարարական տնտեսությունն է դարձել։

Ի՞նչ աշխատանքով եք զբաղվել մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպությունում: Արդյոք այս փորձը օգնե՞լ է EAPO-ին։

Սաուլե Տլևլեսովա. WIPO-ում աշխատել եմ գրեթե 20 տարի՝ 1997 թվականից։ Եղել եմ Եվրոպայի և Ասիայի երկրների ծրագրերի բաժնի ղեկավար, մասնագիտացած եմ թվային, առաջին հերթին՝ համացանցի միջավայրում հեղինակային իրավունքի օբյեկտների պահպանության հարցերում։ Զբաղվել եմ մեր տարածաշրջանում օրենսդրական նախաձեռնությունների առաջադրմամբ, որոնք դրվել են, այսպես կոչված, ինտերնետ-պայմանագրերում, որոնք ընդունվել են 1996 թվականին WIPO-ի հովանու ներքո, հեղինակային իրավունքի և կատարման և հնչյունագրերի պայմանագրի վերաբերյալ: Մշակել եմ Ղրղզստանի, Ադրբեջանի և Բելառուսի ազգային ռազմավարությունները հեղինակային իրավունքի պաշտպանության ոլորտում՝ միջազգային չափանիշներին համապատասխան, մասնակցել եմ ազգային օրենսդրական ակտերի մշակմանը:
Միջազգային համագործակցությունը հիմնված է վստահության վրա։ Հետևաբար, աշխատանքը WIPO-ում շատ կարևոր էր հասնելու պրոֆեսիոնալ պատասխանատուի իմ հեղինակությանը։ Եվ այդ փորձը, անկասկած, օգնեց EAPO-ին։ Այսօր EAPO-ն հեղինակավոր կազմակերպություն է, հանրահայտ է դիմողների շրջանում։
Մենք համագործակցության կարևոր համաձայնագրեր ենք կնքել WIPO-ի, Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի, աշխարհի մտավոր սեփականության խոշորագույն գերատեսչությունների հետ։ Դրանց թվում են Չինաստանը, Հարավային Կորեան, Ճապոնիան, ԲՐԻԿՍ-ի երկրները, Եվրոպական արտոնագրային գերատեսչությունը, Եվրամիության մտավոր սեփականության գերատեսչությունը:

EAPO-ի նախագահի պաշտոնավարման տարիներին ո՞ր ձեռքբերումներն եք համարում ամենակարևորը:

Սաուլե Տլևլեսովա. Գերատեսչությունը ներկայացրել է արտոնագրային արագացված գործավարության մեխանիզմը։ Նույնիսկ ստանդարտ պայմաններով մենք կրճատել ենք փորձաքննությունն սկսելու սպասման ժամկետը մեկ երրորդով, իսկ արտոնագրերը հրապարակելուց առաջ նախապատրաստելու ժամկետը հաջողվել է կրճատել չորս ու կես անգամ։
Կազմակերպությունը մտավոր սեփականության ևս մեկ օբյեկտի՝ արդյունաբերական նմուշներով զբաղվելու իրավունք է ստացել։ Սա իրավասությունների շատ լուրջ ընդլայնում է։ Երկրներին համոզելը մասնակից դառնալու նման ծրագրին, ողջ իրավական բազայի ստեղծումը, Եվրասիական արտոնագրային կոնվենցիան լրացնող արձանագրություն ստորագրելու համար դիվանագիտական համաժողով անցկացնելը հսկայական աշխատանք է, որը կատարվել է ընդամենը չորս տարվա ընթացքում: Նոր միջազգային համակարգի համար դա շատ կարճատև ժամկետ է։
Հաջողվել է հասնել կազմակերպության ֆինանսական մեծ ցուցանիշների։ Մենք մոտ մեկ երրորդով ավելացրել ենք այն միջոցների ծավալը, որոնք Եվրասիական արտոնագրերը ուժի մեջ պահելու համար փոխանցում ենք ԵԱՊԿ-ի անդամ երկրներին։ Մեր հերթին, կազմակերպության զարգացման համար կուտակումներն ավելացրել ենք 5 անգամ։

Վերջին տարիներին մեծ թվով հայտեր են գալիս ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի և ԵՄ-ի խոշոր դիմումատուներից։ Ինչո՞վ է նրանց գրավում Եվրասիական համակարգը։

Սաուլե Տլևլեսովա. 25 տարվա աշխատանքի քանակական արտահայտությամբ առաջատարն ԱՄՆ-ն է՝ 15.200 հայտ ԵԱՊՕ-ում գրանցվելու համար: Երկրորդ տեղում Գերմանիան է (6.400 հայտ), երրորդում՝ Ռուսաստանը (6.090 հայտ)։ Առանձնահատուկ ակտիվություն են ցուցաբերում Մեծ Բրիտանիան և Ճապոնիան։
Դիմորդներն ընտրում են մեր ծառայությունը, քանի որ դա տնտեսապես ձեռնտու է, արագաշարժ, հարմարավետ և պարզ։ Եթե նրանք իրենց մշակումներն արտոնագրեին իրենց ազգային արտոնագրային գերատեսչությունների միջոցով, ստիպված էին լինելու տեղում վճարել մի քանի տուրքեր և փաստաթղթերը թարգմանել տարբեր լեզուներով։
Կարևոր է հասկանալ, որ նման դիմորդները ձգտում են արտոնագրեր գրանցել միայն խոշոր երկրների տարածքում, և փոքր պետությունները չեն ստանում անհրաժեշտ տեխնոլոգիաներ։ Սակայն, եթե նրանք իրենց մշակումներն արտոնագրում են ԵԱՊՕ-ում, ապա հնարավորություն կա օգուտ տալ ավելի շատ օգտվողների։ Դա է մեր գերատեսչության առանցքային խնդիրներից մեկը՝ արտոնագրերի գործողությունը տարածել հնարավոր առավելագույն տարածքներում։

2006 թվականին ԱՄՆ-ն և Ճապոնիան սկսել են արագացված արտոնագրային գործավարության ծրագիր, EAPO-ն մասնակցում է դրան։ Ինչպե՞ս է այն աշխատում և օգնում է դիմորդներին:

Սաուլե Տլևլեսովա. Դրա էությունը պարզ է՝ արագացված արտոնագրային գործավարության նախաձեռնության (Patent Prosecution Highway, PPH) մասնակիցները հաշվի են առնում նույնանման հայտով գործընկեր գերատեսչության կողմից կատարված փորձաքննության դրական արդյունքները: Սա նվազեցնում է աշխատանքային ծախսերը, դիմումատուն արտոնագիրն ստանում է շատ ավելի արագ։ Եվ սա ևս մեկ անգամ հաստատում է, որ մեր գերատեսչության փորձաքննությանն իսկապես վստահում են ամբողջ աշխարհում։
ԵԱՊԿ-ն այժմ ստանում է միջազգային որոնողական մարմնի և միջազգային արտոնագրային փորձաքննության մարմնի կարգավիճակ՝ միջազգային արտոնագրային կոոպերացիայի մասին պայմանագրին համապատասխան (Patent Cooperation Treaty, PCT)։ Մենք կարողացանք անցնել բոլոր անհրաժեշտ ստուգումները, ստացանք դրական հանձնարարական WIPO կոմիտեից և ակնկալում ենք PCT միության վեհաժողովի որոշման հաստատումը 2021 թվականի հոկտեմբերին։ Կարգավիճակը կհաստատի գերատեսչության հասունությունն ու մեր աշխատանքի որակը։

EAPO-ն գործնականում ներդնում է թվային գործիքներ: Ինչպիսի՞ն է կազմակերպության աշխատանքի մեջ տեխնոլոգիաների ներթափանցման մակարդակը:

Սաուլե Տլևլեսովա. Այժմ գյուտերի բոլոր հայտերի 90 տոկոսը մեր գերատեսչություն ներկայացվում է էլեկտրոնային տեսքով, մինչդեռ 2016 թվականին եղել է ընդամենը 67 տոկոս: Դիմումատուների 80%-ը հետագա գործավարությունը ԵԱՊԿ-ի հետ վարում է ամբողջությամբ էլեկտրոնային ձևով ։ Դե, իսկ EAPO-ի ներսում արտոնագրային ընթացակարգն արդեն դարձել է լիովին առանց թղթի (paperless).

Որքանո՞վ էր բարդ աշխատանքային գործընթացները թվային ֆորմատ տեղափոխելու գործընթացը:

Սաուլե Տլևլեսովա. Կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ թվայնացումը կախված է միայն տեղեկատվական համակարգերի առկայությունից, բավական է մշակել դրանք և ամեն ինչ միանգամից կփոխվի: Իրականում դա այդպես չէ։ Անհրաժեշտ է անմիջական մասնակիցների պատրաստակամությունը վստահելու նրանց։
«Այն ամենն, ինչ կարող է անել մեքենան, պետք է մեքենան անի». այս սկզբունքի իրականացման հետևում տեխնոլոգիական գործընթացների վերլուծության մեծ աշխատանք կա։ Արդյունքում մենք տեսնում ենք, թե ինչպես են կրճատվում ծառայողների աշխատանքային ծախսերը և ընթացակարգերի կատարման ժամկետները։

Ի՞նչ տեխնոլոգիաներ պետք է ներդրվեն EAPO-ում և ի՞նչ արդյունք եք ակնկալում:

Սաուլե Տլևլեսովա. Ցանկալի ակտիվորեն օգտագործել արհեստական ինտելեկտի տեխնոլոգիան: Խոշորագույն արտոնագրային գերատեսչություններն ակտիվորեն աշխատանքներ են տանում արտոնագրային փաստաթղթերի ավտոմատ դասակարգման և վերադասակարգման, արտոնագրային որոնումների անցկացման ոլորտներում, և այդ ամենը ՏՏ-ի օգտագործմամբ է։
Ոչ պակաս կարևոր է անցնել փաստաթղթերի ֆաքսիմիլային պատճենների միջոցով գործավարության բոլոր փուլերում թվայնացված տեքստերի հետ աշխատանքին: Այս տարի մենք գործարկել ենք "ЕАПО Мобайл" բջջային հավելվածը, որում հայտատուները կարող են օպերատիվ կերպով դիտել արտոնագրային հայտի կարգավիճակը։ Մենք ուրախ կլինենք, եթե նման հայտեր հայտնվեն ազգային արտոնագրային գերատեսչություններում։

Ո՞ր ուղղությամբ է պետք շարժվեն ազգային գերատեսչությունները։

Սաուլե Տլևլեսովա. ամենաճիշտ լուծումը կլինի մեր տարածաշրջանի գերատեսչությունների միջև կոոպերացիայի ուժեղացումը՝ հայտերի և գործավարության էլեկտրոնային ներկայացման միասնական ստանդարտների և պահանջների ներդրման համար: Առնվազն մեկ գերատեսչության կողմից ընդունվող հայտի էլեկտրոնային ցանկացած փաստաթուղթ պետք է ընդունվի նաև այլ գերատեսչության կողմից։ ԵԱՊՀ-ն կարող էր դառնալ նման միասնական ստանդարտների և պահանջների մշակման գերատեսչությունների համագործակցության կենտրոնը:
Պանդեմիայի հետ կապված իրավիճակը ցույց է տվել, որ թղթային թղթակցության փոխանակումը, ինչպես նաև դիմումատուի ֆիզիկական ներկայությունը գրասենյակում կարելի է և պետք է առավելագույնս փոխարինել էլեկտրոնային փոխհամագործակցությամբ: Դա լիովին վերաբերում է նաև առարկությունների քննարկման արտոնագրային ընթացակարգերին։ Հեռահար վեճերի լուծումը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի հարմար և պահանջված ձևաչափ կդառնա նաև պանդեմիայից հետո: Թվային դարից հետ մնալ չի կարելի։

Լուսանկարը՝ Կիրիլ Կալիննիկովի / РИА Новости