ArmenLur

ԱՅՍՕՐ ԾՆՎԵԼ ԵՆ

1977 - Դավիդ Տրեզեգե, ֆրանսիացի ֆուտբոլիստ, Աշխարհի (1998) և Եվրոպայի չեմպիոն (2000)
1976 - Նիկոլայ Բասկով, էստրադային և օպերային երգիչ (տենոր), Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստ
1961 - Վյաչեսլավ Բուտուսով, ռուս ռոք երաժիշտ, "Nautilus pompilius", "Ю-Питер" խմբերի առաջնորդ և վոկալիստ
1959 - Թոդ Սոլոնդզ, ամերիկացի կինոռեժիսոր և սցենարիստ
1948 - Քրիս դե Բուրգ (Քրիստոֆեր Ջոն Դևիսոն), իռլանդացի ռոք երգիչ, կիթառահար և կոմպոզիտոր
1930 - FM-2030 (Ֆերեյդուն Մ. Էսֆենդիարի, մ. 2000), ֆուտուրոլոգ, փիլիսոփա, գրող, տրանսգումանական շարժման հիմնադիրներից 
1929 - Միլորադ Պավիչ, հարավսլավացի և սերբ բանաստեղծ, արձակագիր
1926 - Միշել Ֆուկո, ֆրանսիացի փիլիսոփա, բանասեր և գրաքննադատ (մ. 1984)
1924 - Լի Յակոկա, ամերիկացի մենեջեր և արդյունաբերող, «Ֆորդ» և «Քրայսլեր» ավտոմոբիլային ընկերությունների ղեկավարը
1920 - Անրի Վերնոյ, ֆրանսահայ կինոբեմադրիչ(մ. 2002)
1920 - Մարիո Պյուզո (մ. 1999), ամերիկացի գրող, քննադատ, սցենարիստ, «Կնքահայրը» վեպի հեղինակ
1917 - Արթուր Մեյեր Շլեզինգեր (մ. 2007), ամերիկացի պատմաբան, գրող, սոցիալական քննադատ, քաղաքական գործիչ, Պուլիտցերյան մրցանակի (երեք անգամ) դափնեկիր
1908 - Ջոն Քենեթ Գելբրեյտ (մ. 2006), կանադացի տնտեսագետ, փիլիսոփա
1897 - Իլյա Իլֆ (Յեհիել Լեյբ Ֆայնզիլբերգ, միտք: 1937), խորհրդային գրող, դրամատուրգ, սցենարիստ, լրագրող
1895 - Դավիթ Անդգուլաձե (մ. 1973), վրացի օպերային երգիչ (դրամատիկական տենոր), ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1950)
1859 - Կոստա Խեթագուրով, օս նշանավոր բանաստեղծ, նկարիչ և քանդակագործ (մ. 1906)
1844 - Ֆրիդրիխ Նիցշե, գերմանացի կոմպոզիտոր, բանաստեղծ (մ. 1900)
1832 - Ֆրեդերիխ Տիետժեն, գերմանացի աստղագետ
1829 - Ասաֆ Հոլլ (մ. 1907), ամերիկացի աստղագետ, որը 1877-ին հայտնագործեց Մարսի երկու արբանյակները
1815 - Սիմեոն Աբամելիք-Լազարև, ռուսական բանակի գեներալ-մայոր (մ. 1888)
1814 - Միխայիլ Լերմոնտով, ռուս գրող, բանաստեղծ և նկարիչ (մ. 1841)
1785 - Խոսե Կառերա, չիլիացի գեներալ և քաղաքական գործիչ (մ. 1821)
մ.թ.ա. 70 - Վերգիլիոս, հռոմեացի պոետ (մ.թ.ա. 19)

ՀԱՅԵՐ

1960 - Հովհաննես Հարությունյան, հունահռոմեական ոճի ըմբիշ, մարզիչ, ԽՍՀՄ կրկնակի չեմպիոն, Եվրոպայի չեմպիոն, աշխարհի առաջնության մրցանակակիր, ԽՍՀՄ սպորտի միջազգային կարգի վարպետ 
1955 - Փոլ Ղազարյան (ծնվ. ԱՄՆ), ամերիկյան ներդրող, բարերար և նախկին ներդրումային բանկիր

• Նրա պապն ու տատը՝ Չարլզ և Ագնես Ղազարյանները խուսափել են Հայոց ցեղասպանությունից։
• Իր ապագա ներդրումային հիմնադրամն անվանել է այն փողոցի պատվին, որտեղ նա մեծացել է՝ Ջապոնիկի փողոցը ՝ Ճապոնական ծաղկի անունը։
• Փոլ Ղազարյանն աշխարհում հայտնի է որպես ամենահամարձակ ներդրողը, որը վնասով աշխատող ակտիվների վրա միլիարդների կարողություն է կուտակել:

1951 - Ռաֆայել Վահանյան, շախմատիստ, միջազգային գրոսմայստեր, ԽՍՀՄ չեմպիոն

• Խորհրդային անվանի գրոսմայստեր և շախմատային վերլուծաբան Ալեքսեյ Սուետինը 1985 թվականին Ռաֆայել Վահանյանին բնորոշել է որպես բնատուր մեծ տաղանդի տեր շախմատիստի։ Նրա հետ անցկացնելով մի քանի պարտիա՝ Սուետինն զգացել է հայ գրոսմայստերի մեծ ներուժը. «Նա ունի շախմատային ճակատամարտը վարելու հոյակապ զգացողություն և կարողանում է ճիշտ պահին ուժեղացնել խաղը, թեև ոչ միշտ է հաշվարկում տարբերակները՝ հույսը դնելով իր բնատուր շախմատային հոտառության վրա»։ Ըստ Սուետինի՝ «շախմատային տախտակի առջև Վահանյանը վախի կամ անվստահության զգացողություն չունի։ Նա մշտական լավատես է, միշտ պատվախնդիր է և բռնկուն բնավորություն ունի»։

1946 - Սարո Կալենց, հայ նկարիչ
1936 - Իգոր Բաբանով (ում. 1994), հրապարակախոս, թարգմանիչ, արվեստաբան, պատմաբան, հայ հասարակական գործիչ

• Ծնվել է Թբիլիսիում հայկական ընտանիքում։

1926 - Զառա Խրախունի, հայ բանաստեղծ
1922 - Գրիգոր Գուրզադյան (ծնվ. Բաղդադ, Իրաք, մ. 2014) աստղաֆիզիկոս, ՀԽՍՀ ԳԱ իսկական անդամ, ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1975)

• Հայ աստղագիտության նշանավոր դեմքերից է։ Ստեղծել է աստղագիտության նոր ոլորտ՝ տիեզերական աստղադիտարանները, որոնցից ամենահայտնին են «Օրիոնները»։ 1971 թվականի ապրիլին «Սալյուտ-1» առաջին տիեզերական կայանը ուղեծիր բարձրացրեց «Օրիոն-1»-ը, օբյեկտիվ պրիզմայով առաջին տիեզերական աստղադիտակը։ Սակայն գագաթնակետն «Օրիոն-2»-ն էր, որը «Սոյուզ-13» տիեզերանավի վրա աշխատեց 1973 թվականի դեկտեմբերին։
• Բացի աստղագիտությունից, նա հայտնի է որպես տաղանդավոր նկարիչ, ինչպես նաև բազմաթիվ գրական ստեղծագործությունների հեղինակ և գիտության և արվեստի փիլիսոփայության մի քանի ստեղծագործությունների հեղինակ:

1920 - Անրի Վերնոյ (Աշոտ Մալաքյան, ծնվ. Ռոդոստամ, Թուրքիա, միտք: 2002), կինոռեժիսոր, սցենարիստ, պրոդյուսեր, Ֆրանսիական Գեղարվեստի ակադեմիայի իսկական անդամ

• 1924-ին Մալաքյանների ընտանիքը փախել է Հունաստան, հետո հաստատվել Մարսելում, իսկ 1930-ին՝ Ֆրանսիայի մայրաքաղաքում։
• Նա Ֆրանսիական այն կինոյի ռեժիսորն էր, ինչպիսին նրան ճանաչում և սիրում էին 60-70-ական թվականներին աշխարհի շատ երկրներում։ Նա եղել է ֆրանսիական դետեկտիվի, արկածային կինոֆիլմերի և կատակերգության վարպետ 
• 1991-ին դիմեց իր ակունքներին. պատմեց ընտանիքի պատմությունը երկու կինոնկարներում՝ «Մայրիկ» և «Պարադիի փողոց, 588 տուն» (դա էր Մարսելում Մալաքյան ընտանիքի հասցեն):
• Մինչ այդ չէր անդրադարձել հայկական թեմատիկային, եթե չհաշվենք նրա մասնակցությունը Շառլ Ազնավուրի մի շարք ֆիլմերում։ 90 ֆրանսիացի երգիչների ու դերասանների մասնակցությամբ «Քեզ համար, Հայաստան» հայտնի երգի տեսահոլովակի ռեժիսորն է (տեքստը գրել է Շառլ Ազնավուրը, երաժշտությունը՝ Կառվարենցը)։
• Արժանացել է մի շարք պարգևների, ֆրանսիական՝ «Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան», Հայ առաքելական եկեղեցու՝ «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» 1-ին աստիճանի շքանշանով, Ոսկե ծիրան կիոփառատոնի շրջանակներում արժանացել է՝ «Սերգեյ Փարաջանով» մրցանակի (հետմահու) համաշխարային կինոյում մեծ ավանդի համար։ Մեկ անգամ առաջադրվել է Օսկարի «Հինգ ոտքերով ոչխար» լավագույն սցենար անվանակարգում։

1920 - Սոկրատ Գալստյան (մ. 1981), Խորհրդային Միության Հերոս

• Դնեպրովյան Լիմանի հաջող արագացման, գնդացրորդ Ս. Գալստյանին արիության և հերոսության համար շնորհվել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչում՝ Լենինի շքանշանի և ոսկե աստղի մեդալի շնորհմամբ:

1915 - Արմենակ Քոչարյան (մ. 1986) երկրաբանահանքաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր: Հայկական ԽՍՀ վաստակավոր երկրաբան
1910 - Գուրգեն Բալասանյան (ծնվ. Արտամետ, Թուրքիա, մ. 1982), ռեժիսոր, սցենարիստ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1963)
1909 - Էդուարդ Համբարձումյան (ծնվ. Դաշբուլուն, Արևմտյան Հայաստան, մ. 1978), դերասան և թատերական գործիչ, Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ1906 - Ամինե Ավդալ, հայ քուրդ գրող (1964)
1901 - Թաթուլ Ալթունյան (ծնվ. Ադանա, Թուրքիա, մ. 1973), խմբավար և երաժշտական գործիչ, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1965)

• Հայ երաժշտական բանահյուսության ակտիվ քարոզիչն է։ Հայաստանի պետական երգչախմբային երգչախմբի (1937), հայ ժողովրդական երգի և պարի պետական անսամբլի (1938), Հայաստանի երգչախմբային ընկերության (1966) երգչախմբի կատարումների կազմակերպիչը:

1901 - Մանուել Ազադիկյան (ծնվ. Մալաթիա, Թուրքիա, մ. 1924), ամերիկյան նկարիչ և քանդակագործ, նկարել է Բրոդվեյի աստղերի դիմանկարները 
1899 - Գեորգի Բուդաղյան (մ. 1978), հայ խորհրդային կոմպոզիտոր և դիրիժոր, Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1954)
1815 - Սիմեոն Աբամելիք-Լազարև, ռուսական բանակի գեներալ-մայոր (մ. 1888)
1809 - Խաչատուր Աբովյան, հայ մանկավարժ, լուսավորիչ, ականավոր գրող, արևելահայ աշխարհաբար գրականության հիմնադիրը (անհետացել է 1848 թ․)

• 1829 թ. Էջմիածին է գալիս Դորպատի (քաղաք Էստոնիայում) համալսարանի պրոֆեսոր Ֆրիդրիխ Պարրոտը՝ մի խումբ գիտնականներով Արարատի գագաթը բարձրանալու համար։ Պրոֆեսորի խնդրանքով կաթողիկոսն Աբովյանին՝ որպես տեղական հանգամանքներին ծանոթ անձնավորության, թույլ է տալիս մասնակցել այդ գիտական արշավախմբին։ Արշավախումբն ստացել է Նիկոլայ I կայսեր հավանությունը, ով նաև զինվորական ուղեկցող էր տրամադրել։ Անցնելով Արաքսը՝ նրանք գնացին Ակոռի, որ տեղակայված է Արարատի հյուսիսային լանջին՝ ծովի մակարդակից 1200 մ բարձրության վրա։ Արշավախումբը, հետևելով Հարություն Ալամդարյանի խորհրդին, ճամբար է հիմնում Սուրբ Հակոբ վանքի մոտ (ծովի մակարդակից 2400մ բարձրության վրա)։ Հյուսիսային լանջով Արարատի գագաթը մագլցելու նրանց առաջին փորձը ձախողվեց տաք հագուստի բացակայության պատճառով։
• 6 օր անց, հետևելով Ակոռիի գյուղապետ Ստեփան Խոջիյանցի խորհրդին, արշավախումբը վերելքն սկսեց հյուսիսարևմտյան լանջով։ Հասնելով 4885 մ բարձրության` նրանք ստիպված էին վերադառնալ, քանզի մինչև մայրամուտը չէին հասցնի գագաթ բարձրանալ։ Արշավախումբն Արարատի գագաթը բարձրացավ երրորդ փորձից 1829 թ. սեպտեմբերի 27 (հոկտեմբերի 9)-ին: Աբովյանը սառույցի վրա փոս արեց ու տեղադրեց փայտե խաչ՝ ուղղված դեպի հյուսիս։ Նա նաև սառույցի կտոր դրեց շշի մեջ ու իջեցրեց որպես սուրբ ջուր։ Հետագայում Արարատի գագաթը բարձրանալը հայտարարվել է «սրբապղծություն», և Աբովյանը հալածվել է հոգևորականների կողմից։
• Նույն տարվա նոյեմբերի 8-ին Աբովյանն ու Պարրոտը բարձրացան Փոքր Արարատի՝ Սիսի գագաթը։

Տարիներ անց՝ 1845 թվականին, Աբովյանը գերմանացի բնագետ Օտտո Վիլհելմ Հերման ֆոն Աբիխի հետ կրկին բարձրացավ Արարատի գագաթը։ Երրորդ և վերջին անգամ Աբովյանն Արարատի գագաթը բարձրացավ 1846 թվականին անգլիացի Հենրի Դանբի Սեյմուրի հետ։
1777 - Մինաս Բժիշկյան (ծնվ. Տրապիզոն, մ. 1851), հայտնի պատմաբան, բանասեր, երաժշտագետ, մանկավարժ, գիտնական, Մխիթարյան միաբանությունից միաբան