ArmenLur

ԱՅՍՕՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՆՇՎՈՒՄ Է

Ս. Գրիգոր Լուսավորչի սոսկալի չարչարանքների ու վիրապ մտնելու հիշատակության օրը (Հայ Առաքելական եկեղեցի)

• Այս տոնը հայոց առաջին հայրապետ Ս. Գրիգոր Լուսավորչի հիշատակության երեք տոներից առաջինն է տարվա ընթացքում: Ըստ Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցու տոնացույցի՝ նշվում է Մեծ պահքի 6-րդ կիրակիի նախորդ շաբաթ օրը: Տոնը կատարվում է ի հիշատակություն Խոր Վիրապում Ս. Գրիգոր Լուսավորչի կրած չարչարանքների: Ըստ պատմական աղբյուրների` Ս. Գրիգոր Լուսավորիչն Անակ Պարթև իշխանի որդին էր:
• Սպանելով հայոց Արշակունի Խոսրով թագավորին, Անակ Պարթևը սպանվում է հայ իշխանների կողմից: Որդին՝ Գրիգորը, մեծանում և կրթություն է ստանում Կեսարիայում՝ դաստիարակվելով իբրև բարեպաշտ քրիստոնյա: Հետագայում դառնում է Խոսրով արքայի որդու՝ Տրդատ թագավորի արքունի դիվանապետը: Սակայն տեղեկանալով, որ Գրիգորը քրիստոնյա է, ինչպես նաև արքայասպան Անակի որդին, Տրդատ արքան նրան չարչարանքների է ենթարկում և նետում Խոր Վիրապի ստորգետնյա զնդանը: 4-րդ դարի Ընդհանրական Եկեղեցու սուրբ Հովհան Ոսկեբերան հայրապետը Ս. Գրիգոր Լուսավորչին նվիրված իր ներբողում գրել է. «Հիշեք և նրա համբերությունը խոր վիրապի մեջ, որքան էր նեղություններով դառնացած... Իսկ ո՞վ կարող է խոսքով պատմել երանելու անսահման ճգնության մասին, կամ օրինակով ցույց տալ նրա անտանելի նեղությունը, որ ապրում էր իժերի և քարբերի մեջ, որտեղ ոչ զրուցակից կար, ոչ վշտակցող բարեկամ, ոչ օգնական, ոչ մխիթարող և ոչ ծառայող: Նա համբերում էր մեծ ժուժկալությամբ, իբրև կենդանի դրված գերեզմանի մեջ, անտուն, մերկ, գիշեր-ցերեկ, ամռան շոգին և ձմռան սառնամանիքին, քանզի մոտ էր Աստծուն»:
• Խոր վիրապում կրած 13 տարիների չարչարանքներից հետո Ս. Գրիգոր Լուսավորչը, դուրս գալով ստորգետնյա զնդանից, Քրիստոսի լույսն է տարածում հայոց աշխարհում՝ դառնալով պետականորեն ճանաչված Հայ եկեղեցու առաջին հովվապետը: Ս. Գրիգոր Լուսավորչի հիշատակը, իբրև համաքրիստոնեական սուրբ, տոնում են նաև քրիստոնյա մյուս եկեղեցիները:
• Այս տոնը հանդիպելու է հետևյալ ամսաթվերին՝ 2023-03-25, 2024-03-16, 2025-04-05, 2026-03-21, 2027-03-13, 2028-04-01, 2029-03-17, 2030-04-06:

ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԵՎ ՀԱՅԵՐԻ ՇՈՒՐՋ

2021 - Երևանում տեղի ունեցավ Հայաստանի նախկին երեք նախագահների և Լեռնային Ղարաբաղի երկու նախկին նախագահների հանդիպումը: 

• Հայաստանի Առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Սերժ Սարգսյանը, Արկադի Ղուկասյանը և Բակո Սահակյանը քննարկել են Արցախի հետպատերազմյան իրավիճակը, ինչպես նաև հետագա գործընթացների հետ կապված հարցեր:
• Սա նախկին առաջնորդների թվով երկրորդ հանդիպումն է այս ձևաչափով։ Առաջին անգամ նրանք հանդիպել են հոկտեմբերին ՝ Ղարաբաղի պատերազմի ամենաթեժ պահին։

2019 - Մարտի 1-ի գործի շրջանակում հարցաքննվեց ՀՀ նախկին ոստիկանապետ Հայկ Հարությունյանը: 

• Հարցաքննությունից 6 ամիս անց՝ 2019 թ. սեպտեմբերի 23-ին  Հայկ Հարությունյանը հայտնաբերվեց իր ամառանոցում մահացած՝ հրազենային վնասվածքով։
• Մամուլում 2008-ին տեղեկություններ էին շրջանառվել, որ Հայկ Հարությունյանը մինչև մարտի 1-ը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել Քոչարյանին, սակայն նա չի ստորագրել. ըստ այդ հրապարակումների՝ Հարությունյանը խնդրել է ուժ կիրառելու հրամանը գրավոր տալ, բայց նա դա չի արել:

2007 - Հանկարծամահ եղավ ՀՀ վարչապետ, Հանրապետության կուսակցության նախագահ Անդրանիկ Մարգարյանը։

• Նրան և որպես վարչապետ, և որպես ՀՀԿ նախագահ փոխարինեց Սերժ Սարգսյանը, ով 2008 թվականին, մարտի 1-ի արյունոտ ընտրություններից հետո դարձավ ՀՀ նախագահ։

2004 - Երևան է ժամանում Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարի տեղակալ Ռիչարդ Արմիթիջը, ով 2001 ին անմիջականորեն մասնակցել էր քիվեսթյան բանակցություններին:

• Ամերիկացի բարձրաստիճան դիվանագետը հայտարարում է` թեև այդ հանդիպմանը համաձայնություն ձեռք չէր բերվել, սակայն գրանցվել էր մեծ առաջընթաց:
• «Ես ինքս մասնակցել եմ բանակցություններին եւ հիշում եմ, որ նախագահ Հեյդար Ալիևը մեծ առաջընթաց էր կատարել, սակայն դժվարություններ էր ունեցել այդ որոշումները իր երկրում ներկայացնելու առումով», - մեկօրյա այցի ավարտին ` ասուլիսում հայտարարում է Արմիթիջը:

2000 - Կրակոցներ հնչեցին ԱԺ պատգամավոր Մանուկ Գասպարյանի որդուն՝ Արթուր Գասպարյանին պատկանող խանութի ուղղությամբ։ 
1996 - Մոսկվայում եռակողմ բանակցությունների հերթական փուլն ավարտվում է առանց որևէ էական արդյունքի։

• Արևմտյան դիվանագետները նշում էին, որ կողմերը մերժել են միջնորդների ներկայացրած առաջարկները, հաջորդ հանդիպումն անցկացնելու շուրջ էլ պայմանավորվածություն ձեռք չի բերվել:
• «Ռուսաստանն ու Ֆինլանդիան պատրաստվում են հանդիպել Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ղարաբաղի առաջնորդների հետ, և նրանց փոխանցել ԵԱՀԿ֊ի դժգոհությունը`փոխզիջումների գնալու դժկամության վերաբերյալ»,հաղորդել էր Ազատություն ռադիոկայանը:

1921 - Բոլշևիկները գրավեցին Ապարանը, Կոտայքը և, աստիճանաբար առաջանալով, ապրիլի 2-ին մտան Երևան։

• Մայրաքաղաքը ավերածությունից փրկելու և ավելորդ արյունահեղությունից խուսափելու համար որոշվեց Երևանը հանձնել առանց կռվի։

1821 - Հույների ազգային-ազատագրական ապստամբությունն ընդդեմ թուրքական լծի:

ԱՅՍՕՐ ԾՆՎԵԼ ԵՆ

1991 - Նորայր Ասլանյան (ծնվ. Քարահունջ), հայազգի հոլանդացի ֆուտբոլիստ, հոլանդական «Ալմերե Սիթի» ակումբի և Հայաստանի ազգային հավաքականի հարձակվող
1991 - Մհեր Աճեմյան, սամբիստ, Ռուսաստանի առաջնության մրցանակակիր, աշխարհի գավաթի մրցանակակիր, Ռուսաստանի միջազգային կարգի սպորտի վարպետ
1991 - Մանուկ Աճեմյան, սամբիստ, Ռուսաստանի առաջնության մրցանակակիր, Ռուսաստանի գավաթակիր, Ռուսաստանի միջազգային կարգի սպորտի վարպետ
1989 - Միհրան Հարությունյան (ծնվ. Էջմիածին), հունահռոմեական ոճի ըմբիշ, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ, 2016 թվականի ամառային Օլիմպիական խաղերի մրցանակակիր
1931 - Պոլ Մոտյան (ծնվ. Ֆիլադելֆիա, մ. 2011), ամերիկյան ջազ թմբկահար, պերկուսիոնիստ և կոմպոզիտոր

• Մոտյանը կարևոր դեր է խաղացել ջազային թմբկահարներին ժամանակաչափային խիստ պարտականություններից ազատելու գործում։ Ժանրերը՝ զազ, բիբոպ, հարդ-բոպ, պոստ-բոպ, ավանգարդ ջազ, ազատ իմպրովիզացիա:

1864 - Երվանդ Լալայան (ծնվ. Գյումրի, մ. 1931), ազգագրագետ, հնագետ

• Հայաստանի տասնյակ քաղաքներում և գյուղերում նրա կատարած հնագիտական հետազոտություններն արժանացել են Լազարյան ճեմարանի արևելյան լեզուների Քանանյանի անվան մրցանակին։
• Գրի է առել հազարավոր հեքիաթներ, առակներ, ասույթներ։