ArmenLur

ԱՅՍՕՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՆՇՎՈՒՄ Է

Հայաստանի լեռների և լեռնագնացների օրը

• Ալպինիզմի և լեռնային տուրիզմի հայկական ֆեդերացիան ԱՄՆ-ի, Բեյրութի, Ֆրանսիայի, ՌԴ և այլ երկրների հայ լեռնագնացների հետ համատեղ, որոշել է ամեն տարի հոկտեմբերի 9-ը նշել որպես Հայաստանի լեռների և լեռնագնացների օր: Ինչու՞ է ընտրվել հոկտեմբերի 9-ը: Շատերը տեղյակ են, որ 1829-ի հոկտեմբերի 9-ին (հին տոմարով՝ սեպտեմբերի 27-ին) Դորպատի (այժմ` Տարտու) համալսարանի պրոֆեսոր Ֆ.Պարրոտի արշավախմբի հետ Խաչատուր Աբովյանն առաջին անգամ բարձրացել է Արարատ լեռան գագաթը:

ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԵՎ ՀԱՅԵՐԻ ՇՈՒՐՋ

2021 - Հայաստանի հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտի հավաքականի անդամ Մալխաս Ամոյանը դարձավ աշխարհի առաջնության չեմպիոն:
2020 - ԱՐՑԱԽՅԱՆ 2-րդ ՊԱՏԵՐԱԶՄ. քրոնիկոն։
2020 - Կիպրոսի խորհրդարանն Լեռնային Ղարաբաղի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիան և Թուրքիայի նեգրավվածությունը դատապարտող բանաձև ընդունեց։
2019 - Հունահռոմեական ոճի ըմբիշ Լևոն Գեղամյանը դարձավ Թբիլիսիում ընթացող վետերանների աշխարհի առաջնության չեմպիոն։
2019 - Բրիտանական BBC-ն անդրադարձավ ամերիկահայ հեռուստաաստղ Քիմ Քարդաշյանի՝ Հայաստան այցին և շեշտեց, որ Հայաստանում Քարդաշյանը հայտնել է Միացյալ Նահանգների կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործում իր ներդրման մասին։

• Քարդաշյանը Հայաստանում՝ Էջմիածնում, մկրտել է երեք երեխաներին՝ նրանց մկրտելուց տալով հայկական անուններ՝ Վարդան, Գրիգոր, Աշխեն։

2018 - ԱԺ «ՀՀԿ» խմբակցությունը հայտարարեց, որ հոգեհարազատ են մնում իրենց որդեգրած քաղաքականությանը և չենք խոչընդոտում ՀՀ Կառավարության աշխատանքներին, ուստի դեմ չեն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին, որի պատասխանատվությունն ամբողջությամբ ՀՀ կառավարությանն է:
2018 - Ռումիանիայի Սենատը միաձայն քվեարկությամբ վավերացրեց ՀՀ-ԵՄ համաձայնագիրը։
2017 - Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ԵԱՀԿ Մինսկի համանախագահների հետ քննարկել է ՀՀ նախագահի հետ հանդիպման հետ կապված հարցեր, սակայն հանդիպման օրվա կամ  վայրի մասին տեղեկություններ դեռ չկան:

• «Հայաստանը տարբեր տեսակի նախապայմաններ առաջ քաշելով՝ ցանկանում էր խափանել բանակցությունների վերսկսումը, բայց այժմ ստիպված է հրաժարվել այդ քաղաքականությունից»,- նշել է նա:

2017 - ԵԽԽՎ աշնանային նստաշրջանում հայկական պատվիրակության անդամ Նաիրա Զոհրաբյանը Դոն Կոոռուպցիա անունով հայտնի Պեդրո Ագրամունտի հրաժարականը համարեց ընդամենը առաջինը քայլը՝ ԵԽԽՎ-ն կոռուպցիայի սարդոստայնից մաքրելու համար, 

• Զոհրաբյանը նաև կոչ արեց պարզել, թե ինչպե՞ս է Հունգարիան 7.6 միլիոն դոլարի դիմաց Ադրբեջանին վաճառել Ռամիլ Սաֆարովին։

2016 - Գիշերը ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գծում հակառակորդի կողմից հրադադարի պահպանման ռեժիմը խախտվել է շուրջ 60 անգամ: 

• Տարբեր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից հայ դիրքապահների ուղղությամբ արձակվել է ավելի քան 700 կրակոց: Արևելյան ուղղությամբ կիրառվել են նաև «ԻՍՏԻԳԼԱԼ» և «ՍՎԴ» տիպի դիպուկահար հրացաններ:

2015 - ՀԱԿ փոխնախագահ Լևոն Զուրաբյանն ԱԺ ճեպազրույցների ժամին նշեց` փաստեր կան, որ Սահմանադրական դատարանի նախագահ Գագիկ Հարությունյանը կաշառել է Վենետիկի հանձնաժողովին:
2015 - Երևանի Դավթաշեն վարչական շրջանում բացվեց Արցախյան ազատամարտի զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշարձանը։ 

• Բացմանը ներկա է գտնվել Ֆրանսիայի Անտոնի քաղաքի քաղաքապետ Ժան-Իվ Սենան։

2014 - Տեղի ունեցավ «Սուպեր մամա» ֆիլմի առաջին ցուցադրությունը։

• Դերասան, այժմ՝ Երևանի քաղաքապետ Հայկ Մարությանը ֆեյսբուքի իր էջում գրեռեց. «Երջանիկ եմ, որ անում եմ իմ սիրած գործը իմ սիրած երկրում»։

2013 - Վերաքննիչ դատարանում շարունակվող ՀԱԿ 4 ակտիվիստների գործով դատական նիստի ընթացքում քաղբանտարկյալ Տիգրան Առաքելյանը հրաժարվեց համաներմամբ ազատ արձակվելուց։ 

• Իր որոշումը Առաքելյանը հիմնավորեց նրանով, որ իրեն անօրինական են պահում կալանքի տակ. «Այսպես թե այնպես, որոշ ժամանակ հետո ես հասնելու եմ արդարության և դուրս եմ գալու»։ 

2013 - Եվրախորհրդարանը հավանություն տվեց ԵՄ և Հայաստանի միջև վիզային ռեժիմի դյուրացման և հետընդունման վերաբերյալ համաձայնագրերին։ 

• ՀՀ-ն դառնում է 10-րդ երկիրը, որը Եվրամիության հետ կունենա վիզային դյուրացված ռեժիմ։

2012 - ՀՀ պաշտպանության նախարարի գլխավորած պատվիրակությունը մեկնել է Բելգիայի Թագավորություն` մասնակցելու Բրյուսելում` ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում կայանալիք  Աֆղանստանում և Կոսովոյում ընթացող ՆԱՏՕ-ի ղեկավարած առաքելություններին մասնակցող երկրների պաշտպանության նախարարների հերթական նիստերին: 
2012 - Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճռով Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է 6000 եվրո վճարի Շուշիի առանձնակի գումարտակի նախկին հրամանատար Ժիրայր Սէֆիլյանին` նրա ազատության և անձնական կյանքի իրավունքները խախտելու համար: 

• Սէֆիլյանը շուրջ 8 ամիս մնացել էր նախնական կալանքի տակ, ինչը բավարար չափով պատճառաբանված չէր եղել, իսկ նրա անձնական կյանքին իրավապահները միջամտել էին գաղտնալսելու միջոցով: Սէֆիլյանը ձերբակալվել էր 2006-ի դեկտեմբերին` սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոխելու հրապարակային կոչեր հնչեցնելու մեղադրանքով և մեկուկես տարի անցկացրել ազատազրկման մեջ:  
• Ժ. Սէֆիլյանի պաշտպան Վահե Գրիգորյանը նշել է, որ նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի պատվերով կատարված այդ ձերբակալությունը և քրեական հետապնդման ողջ գործընթացն իրականացվել են «խայտառակ խախտումներով»:

2009 - Հայ֊թուրքական արձանագրությունների ստորագրումից մեկ օր առաջ Սերժ Սարգսյանն ու Ի. Ալիևը հանդիպում են Քիշնևում. Բաքուն հայտարարում է` բանակցությունները կառուցողական չեն եղել:

• «Հայկական կողմը հանկարծ սկսեց հարցեր բարձրացնել, որոնք համաձայնեցվել էին դեռեւս երկու-երեք տարի առաջ», - հայտարարել էր Ադրբեջանի արտգործնախարարը, հավելելով. «Մենք ընդունում ենք սկզբունքը, որի համաձայն, քանի դեռ ամեն ինչ չի համաձայնեցվել` չի համաձայնեցվել ոչինչ, սակայն անհնար է առաջ շարժվել, երբ ստիպված ես վերադառնալ եւ քննարկել հարցեր, որոնց շուրջ պայմանավորվածություններ էին ձեռք բերվել դեռ տարիներ առաջ»։ Ադրբեջանը պնդում էր, թե հայկական կողմի այդ դիրքորոշումը պայմանավորված է տարածաշրջանում արձանագրված վերջին զարգացումներով, մասնավորապես, հայ-թուրքական հնարավոր հաշտեցմամբ:

2009 - Դաշնակցությունը՝ հաջորդ օրն սպասվող հայ-թուրքական արձանագրությունների ստորագրումը կանխելու նպատակով, քաղաքի կենտրոնում երթ է կազմակերպում։

• «Ոչ մի զիջում»,- երթի ժամանակ բղավում են դաշնակցականները։

2001 - Ազգային Ժողովում քննարկում են 2000-ի ապրիլի 4-ից Հայաստանից բացակայող պատգամավոր Վանո Սիրադեղյանի հարցը։ 

• Նա չի մասնակցել քվեարկությունների կեսից ավելիին և կարող է զրկվել պատգամավորական մանդատից անհարգելի բացակայության համար։ Ի դեպ, նույն օրը խորհրդարանը քվարկությամբ հարգելի համարեց Վանո Սիրադեղյանի բացակայությունները և նրան չզրկեց պատգամավորական մանդատից։

2001 - Հայ-թուրքական հաշտեցման հանձնաժողովի անդամ Ալեքսանդր Արզումանյանն ասում է, որ նիստերից ոչ մեկում չի քննարկվել և չի քննարկվելու Լեռնային Ղարաբաղի հարցը։

• Այդ հարաբերությունները վերաբերվում են միայն Հայաստանին և Թուրքիային և երկու պետությունների ժողովուրդներին, սփյուռքը և երրորդ երկրների խնդիրներն այս հանձնաժողովի հետ կապ չունեն։

2000 - Կոռուպցիայի եւ հովանավորչության դեմ պայքարող պետական եկամուտների նախարար Գագիկ Պողոսյանն ընդունում է, որ մասնաբաժին ունի «Սաս» սուպերմարկետների ցանցում։
1998 - ՀՀՇ վարչության նախագահ Վանո Սիրադեղյանը գովազդում է ՀՀՇ գրասենյակում բացված սրճարան-ակումբի պայմանները։ 

• Նա սակայն զգուշացնում է՝ սա բարեգործական սրճարան չէ։ Այստեղ մարդիկ կարող են համտեսել «Վարչապետ» կոչվող մսի ասորտին, «Ձեռներեց» քամած մածունը, «Կարեն Սերոբիչ» խորտիկը։

1998 - Ռոբերտ Քոչարյանի խորհրդական, դաշնակցական Վահան Հովհաննիսյան ասում է, որ այսօրվա խորհրդարանը չի կարող անվստահություն հայտնել իշխանությանը, քանի որ չգիտի էլ, թե ինչ է իմպիչմենտը։ 

• Պարոն Հովհաննիսյանը դեմ չէ, որ Քոչարյանը ցրի այդ խորհրդարանը:

1996 - Ֆրանսիայի արտգործնախարար Էրվե դե Շարեթն հայաստանյան իր ուղևորության շրջանակներում հանդիպում է նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին և վարչապետ Հրանտ Բագրատյանին։ 

• Հայ լրագրողներին նա վստահեցնում է, որ հայ-ֆրանսիական հարաբերություններին չի կարող խանգարել նույնիսկ իշխանափոխությունը։

1995 - Ֆինլանդիայի և Ռուսաստանի առաջնորդությամբ նոր հանդիպում` Ալանդյան կղզիներում:

• Բանակցություններին մասնակցում են Հայաստանը, Ղարաբաղը և Ադրբեջանը: Ֆինլանդիայի արտգործնախարարության պաշտոնական հաղորդագրության մեջ նրանք նշվում են որպես հակամարտության կողմեր:

1994 - Հարավային Օսիայի Հանրապետության Նախագահ Ախսարբեկ Գալազովի հրավերով Վլադիկավկազ մեկնեց ԼՂՀ պատվիրակությունը ' Գերագույն խորհրդի նախագահի պաշտոնակատար Կարեն Բաբուրյանի գլխավորությամբ:
1990 - ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյան «Հայաստանի Հանրապետություն» թերթում պատասխանեց օրվա «այն ամենաէական, սկզբունքային խնդիրը, որի առնչությամբ Դուք կդիմեիք ողջ հայ ժողովրդին» հարցին։

• Այսօր, երբ Հայաստանում ստեղծվել է մի իշխանություն, որն իսկապես ժողովրդի ընտրած իշխանությունն է և չի ենթարկվում Կենտրոնի թելադրանքներին, արդեն իրական պայմաններ են ստեղծված ազգային համերաշխության համար։ Համերաշխությունը, ներդաշնակությունը չեն ստեղծվում որևէ կուսակցության, որևէ իշխանության թելադրանքով կամ բարոյական ու դասակարգային հորդորներով։ Համերաշխություն ու ներդաշնակություն հնարավոր է միայն գաղափարի շուրջ։ Այսօր այդպիսի ՄԵԿ գաղափար կա։ Դա Հայոց պետականության գաղափարն է։ Ես կոչ եմ անում մեր ժողովրդին՝ համախմբվել պետականության գաղափարի, դրա մարմնավորումը հանդիսացող Հայաստանի խորհրդարանի շուրջ։ Սա է հայ ժողովրդի համախմբման միակ իրատեսական հիմքն այսօր։
  Հայոց պետականության գաղափարը ոչ միայն Հայաստանում բնակվող հայության, այլև Սփյուռքը միավորող գաղափար պետք է դառնա»- պատասխանեց Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։

1980 - ASALA. Պայթյուն Բեյրութում շվեյցարական «Սուիս Էյր» օդանավային ընկերության գրասենյակի առջև։ 

• Պատասխանատվությունը ստանձնում է Հայ Գաղտնի Բանակին մոտ կանգնած «3 Հոկտեմբեր Կազմակերպություն»-ը։

1829 - Արևելահայ աշխարհաբար գրականության հիմնադիր Խաչատուր Աբովյանը և Դորպատի համալսարանի պրոֆեսոր Ֆրիդրիխ Պարրոտը բարձրացան Արարատի գագաթը։

• Պրոֆեսորի խնդրանքով էր կաթողիկոսը թույլ տվել Աբովյանին մասնակցել այդ գիտական արշավին որպես տեղական հանգամանքներին ծանոթ անձնավորություն։

ԱՅՍՕՐ ԾՆՎԵԼ ԵՆ

1993 - Անի Ամիրաղյան, հայ թենիսիստուհի
1984 - Վիկտորիա Անանյան, բալետի արտիստուհի

• Վիկտորիան բալետմայստեր, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Զարեհ Մուրադյանի թոռնուհին է (1913-1979)։

1979 - Մաքսին Եվադյան (ծնվ. Ֆրեժյուս, Ֆրանսիա), պատմաբան հայագետ, հայկական հետազոտությունների միջազգային ասոցիացիայի անդամ (Ժնև)
1960 - Ալեքսեյ Ագոպյան (ծնվ. Օդեսա, Ուկրաինա), դերասան

• 1990-ին Յուրի Ամաչկովսկու հետ ստեղծել է «Քաղցր կյանք» դուետը, որն ինքնուրույն գոյություն է ունեցել մինչև 1992 թվականը, որից հետո անդամակցել է «Маски» կատակերգական թատերախումբ։

1954 - Թամար Հովհաննիսյան, հայ դերասանուհի, ռեժիսոր, սցենարիստ
1947 - Կոմիտաս Գևորգյան, երաժշտագետ, դիրիժոր
1941 - Ջոն Բերբերյան (ծնվ. Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկահայ երաժիշտ, ուդի վիրտուոզ

• Ջոնի հայրը երաժշտական գործիքների վարպետ էր, և նրա տան դռները չէին փակվում հայկական, թուրքական, արաբական և հունական ժողովրդական երաժշտության կատարողների համար։ Բացի այդ, նա կատարելապես տիրապետում էր ուդի տեխնիկային և մասնագիտական վարպետությունը փոխանցել է որդուն։
• Ներկայումս Ջոն Բերբերյանն անվիճելի հեղինակություն է «Համաշխարհային երաժշտության» ոլորտում և վիրտուոզ երաժիշտ, ում շնորհվել է «Ուդի» պատվավոր տիտղոսը:

1936 - Էդմոնդ Քեոսայան (մ. 1994), խորհրդային կինոռեժիսոր և սցենարիստ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1976), ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1976)

• «Երբ գալիս է սեպտեմբերը» ֆիլմը Բրիտանական կինոյի ակադեմիայի կողմից ճանաչվել է «1975 թվականի լավագույն ֆիլմը»:

1932 - Սեդա Վերմիշևա, գրող, հասարակական գործիչ

• Պապը՝ Քրիստափոր Վերմիշևը, հասարակական գործիչ է, Պարենային մատակարարման նախարարը Հայաստանի Առաջին Հանրապետության կառավարությունում։
• Տատը՝ Վարվառա Ալեքսանդրովնան՝ ծնունդով՝ իշխանուհի Արգուտինսկայա-Դոլգորուկայան, դարձել է Կովկասում ձեռքի աշխատանքի առաջին մանկական դասերի կազմակերպիչն ու դասախոսը:

1922 - Վահե Օշական (ծնվ. Բուլղարիա, մ. 2000), գրող, արձակագիր

• Նշանավոր գրող և քննադատ Հակոբ Օշականի որդին է։

1907 - Ռիչարդ Սողոմոնյան (մ. 1981), ԽՍՀՄ ատոմային արդյունաբերության առաջին կազմակերպիչներից
1904 - Ստանիսլավ Դոնիգևիչ (ծնվ. Չեռնովցի, մ. 1980), հասարակական գործիչ, հայագետ

• Մարդիկ, ովքեր հիշում են Ստանիսլավ Դոնիգևիչին, նշում են, որ նա եղել է հայկական քայլող հանրագիտարան և լեհահայերի պատմության փորձագետ,  միևնույն ժամանակ չափազանց սրտառուչ ու բարեհամբույր մարդ։ Նա հիանալի ծանոթ էր Կուկի, Լվովի և Բուկովիայի հայերի ծագումնաբանությանը։
• Նա իր կյանքի գլխավոր նպատակը դարձրել հայերին ծառայելըը։ Դժվար է թերագնահատել նրա ներդրումը Լեհաստանում հայկական մշակույթի պահպանման և զարգացման գործում։

1894 - Հակոբ Առաքելյան (մ. 1977), նկարիչ-դիմահարդար, արվեստի և բանահյուսության շքանշանակիր (1975)

• Մեծն Արշավիր Շահխաթունու աշակերտն էի իսկ նրա աշակերտներից էր Չառլի Խուբեսերյանը։
• Ժ.Կոկտոյի «Գեղեցկուհին և հրեշը» (1946) ֆիլմում գլխավոր դերակատար Ժան Մարեի Հրեշի դիմակի հեղինակն է: Ստեղծել է Բրիջիթ Բարդոյի կերպարը «Եվ Աստված ստեղծեց կնոջը» ֆիլմում։

1877 - Կոնստանտին Սարաջև (Կոնստանտին Սարաջյան, ծնվ. 1988թ. Դերբենտ, Դաղստան, մ. 1954), դիրիժոր, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1945), ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ

• Երկրի առաջին ժողովրդական կոնսերվատորիայի հիմնադիրներից մեկը (Մոսկվայի Ժողովրդական համալսարաններին կից ժողովրդական կոնսերվատորիա):
• Սիմֆոնիկ դիրիժորության Հայրենական դպրոցի հիմնադիրն է։