Հարութ Ուլոյան. «Ո՞ւր է Փաշինյանի կողմից բանակցված տարբերակը: Չկա: Ու չի էլ կարող լինել, քանի որ Փաշինյանը ոչ թե կողմ է եղել բովանդակային առումով հարցի լուծման «փուլային» կամ «փաթեթային» մոտեցմանը, այլ ինքնավստահորեն կողմ է եղել պատերազմին: Արդյունքում Փաշինյանը ոչ թե «փուլային» կամ «փաթեթային» լուծում, այլ «փուլային» մոտեցմամբ «փաթեթային» կապիտուլյացիա է իրականացնում: Աշխարհակարգը մեղավոր է, մեր հեռու ու մոտիկ բարեկամները մեղավոր են, նախկինները մեղավոր են, նախկինների նախկինները մեղավոր են, նախկիններից ժառանգված կադրերը մեղավոր են, Բանակը մեղավոր է, և այլն, և այլն... իրեն էլ մոլորեցրել են: Սա է: Խայտառակագույն ցինիզմի դրսևորումներ, ուրիշ ոչինչ»:

Սուրեն Սուրենյանց. «Ո՞նց հավատամ, որ մի օր, հանուն PR-ի, չի զոհաբերվի խաղաղության օրակարգը։ «Կարող էինք կանխել պատերազմը ու կունենայինք նույն այս վիճակը՝ առանց զոհերի»․ Նիկոլ Փաշինյան։ Միայն այս խոսքերի համար Նիկոլ Փաշինյանին կարելի է պաշտոնանկ անել, նույնիսկ քրեական պատասխանատվության ենթարկել։ Ուղիղ խոստովանություն, որ կարող էր, բայց չի կանխել 4.000 մարդու մահ։ Ո՞ւր է հասարակության արձագանքը, երբ առաջնորդը խոստովանում է, որ հանուն սեփական «հերոսացման» PR-ի` զոհաբերել է չորս հազար կյանքեր... Ո՞նց հավատամ, որ մի օր, հանուն PR-ի, չի զոհաբերվի խաղաղության օրակարգը»։

Քաղաքագետ, Լիհայի Lամալսարանի պրոֆեսոր Արման Գրիգորյանն ֆեյսբույան իր էջում անդրադարձել է Նիկոլ Փաշինյանի «Կարող էինք կանխել պատերազմը, որի արդյունքում կունենայինք նույն այս վիճակը, իհարկե, առանց զոհերի» ԱԺ-ում արտահայտած մտքին. «Եթե պատերազմում պարտված երկրի ղեկավարը կարող է որպես սեփական որոշումների արդարացում իր ժողովրդին ասել` բանակցային արդյունքը պատերազմի արդյունքից չէր տարբերվելու, պարզապես 5.000 երիտասարդ չէր զոհվի, ու վստահ լինել, որ դա շատերի կողմից ընկալվելու է որպես օրինակարգ արդարացում, ուրեմն էդ ժողովուրդն ինքն իրեն շատ ծանր հարցեր ունի տալու»։

Այսօր ԱԺ-ում Նիկոլ Փաշինյանը ելույթի ժամանակ ասել է. «Այսօր ասում են՝ կարո՞ղ էիք կանխել պատերազմը: Կարող էինք կանխել պատերազմը, որի արդյունքում կունենայինք նույն այս վիճակը, իհարկե, առանց զոհերի»։ (Դետեք 25։00 րոպեից)։

Արտակ Հարությունյան. «Մի պահ, ընդամենը մի պահ լսեցի Նիկոլին։ Ասում է. «Կարո՞ղ էինք կանխել պատերազմը։ Կարող էինք։ Բայց կունենայինք էս նույն վիճակն, իհարկե առանց զոհերի»։ Սուտ է ասում։ Այդ դեպքում Շուշին ու Հադրութը մերը կլինեին։ Լաչինի միջանցքը մեր հսկողության տակ կլիներ։ Քարվաճառը կարող էր մեր հսկողության տակ լինել։ Խաղաղության պայմանագիրը արդեն կնքված կլիներ՝ մեր համար արժանապատիվ տարբերակով։ Չէին լինի սահմանային անընդհատ լարվածությունները։ Սահմանազատման գործընթացը մեր համար էսքան ցավոտ տարբերակով չէր լինի։ Բանակը ջախջախված չէր լինի... Սուտ է ասում։ Բայց այդ ստի մեջ անգամ ինչքա՜ն ցինիզմ ու անմարդկայնություն կա։ Որովհետև եթե նույնիսկ ճիշտ է ասում, եթե կունենայինք նույն վիճակը, ԻՀԱՐԿԵ (իր ձևակերպումն է) ԱՌԱՆՑ ԶՈՀԵՐԻ (հազարավոր), հավելեմ առանց այդքան վիրավորների, առանց այդքան խեղված ընտանիքների, ուրեմն ընտրվել է, ըստ Ի՛Ր ԱՍԱԾԻ, 2 տարբերակներից վատթարագույնը, անմարդկայինը, ազգակործանը»։

Կարեն Քոչարյան. «Նիկոլ Փաշինյանն ասում է, որ ոչ մի իշխանության օրոք Արցախին նման աջակցություն չի եղել: Երևի «աջակցություն» ասելով նկատի ունի միայն ֆինանսականը, որովհետև որևէ այլ աջակցություն չկա: Սա թերևս նման է այն պատմություններին, երբ որոշ երեխաներ, իրենց ծնողներին տարիներ շարունակ տանում են անտերուդուրս թողնում ծերանոցում, բայց մահանալուց հետո ճոխ թաղում են անում, որ շրջապատը տեսնի, թե ոնց են իրենց ծնողին հարգում»:

Դավիթ Հարությունյան. «Ռուս խաղաղապահները Հայաստանի Ազգային ժողովի ընդդիմադիր պատգամավորներին թույլ չեն տվել մտնել Արցախ: Ավելի լավ կլիներ, որ ռուս խաղաղապահները թույլ տային բոլոր պատգամավորներին և կառավարության անդամերին մտնել Արցախ, բայց թույլ չտային դուրս գալ Արցախից դեպի Հայաստան և ելքի միակ ուղի թողնեին Արցախից դեպի Ադրբեջան ճանապարհը»։

ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Գուրգեն Արսենյանը  Նիկոլ Փաշինյանից և գործադիր իշխանությունից պահանջում է Հայաստանի ու Արցախի հարաբերություններում վերանայել աշխատանքային գործիքակազմը։ «Պահանջում եմ, որ Հայաստանի քաղաքական ղեկավարությունը սթափեցնի Ղարաբաղի ղեկավարությանն իր կողմից իրականացվող անհեռատես քաղաքականության հետևանքների համար։ Պահանջում եմ մեր քաղաքական թիմից կոշտացնել դիրքորոշումները, ԱԱԾ-ից պահանջում եմ հասկանալ, թե ինչ են անում ու ուր են տանում այս գործողությունները», - հայտարարել է Արսենյանը։

Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցն իր ֆեյսբուքյան էջում գրառել է.

Ես Նիկոլ Փաշինյանին պատասխանատու ու մեղավոր եմ համարում ոչ թե 44-օրյա պատերազմում պարտության, այլ արժանապատիվ խաղաղության օրակարգը վիժեցնելու ու պատերազմը չկանխելու համար։
Ես Փաշինյանի հրաժարականը կպահանջեմ ոչ թե հայ-ադրբեջանական կամ հայ-թուրքական դիալոգին գնալու, այլ խաղաղության օրակարգը տապալելու դեպքում։

Բռնապետի առաջին խնդիրը քաղաքացիներին մշտապես ինչ-որ պատերազմի մեջ ներքաշելն է, որպեսզի ժողովուրդը առաջնորդի կարիք ունենա։ Իսկ եթե նա որևէ մեկին կասկածի ազատ մտածելու և իր իշխանությունը մերժելու համար, ապա կոչնչացնի նման մարդկանց՝ պատրվակով, թե իբր նրանք դավաճանել են հայրենիքին՝ անցնելով թշնամու կողմը։ Պլատոն. «Պետություն»

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն իր թվիթերյան պաշտոնական էջում գրառել է. «Նախկինում, աշխարհակարգի քաղաքական և տնտեսական վերափոխումների ընթացքում, մեր երկրին միշտ կարողացել են այդ գործընթացներից տարբեր սցենարներով, խաղերով ու ծուղակներով զերծ պահել։ Հուսով եմ, որ այս անգամ մենք նույն սյուժեում չենք հայտնվի։ Մենք թույլ չենք տա, որ Թուրքիան բաց թողնի այս պատմական հնարավորությունը»։

Մեր ժողովուրդը մեղավոր չէ: Այլ մենք, որ այնպես հիմար եղանք, տգետ, որ հավատացինք շահամոլ, դրամատիրական-բուրժուական Եվրոպային, որի համար գաղութների ոչխարների կյանքը ավելի արժեք ունի, քան հայերը, քան փոքր ճնշված ազգերը: Մենք, որ երեխաների պես հավատացինք լուսավոր մարդկության խղճմտանքին, մարդկայնությանը, վաճառվող միջազգային մամուլին, բորենի, շնական դիպլոմատներին… Մենք, պոռոտախոսներս, մեծ խոսողներս, մենք, որ ստեղծեցինք և սնուցինք կուսակցություններ, որոնց մեջ մարմնացավ հայ մտավորականների պոռոտախոսությունը, պարծենկոտությունը և եղեռնական տգիտությունը: Լեո

Երևանի նախկին փոխքաղաքապետ Ռուբեն Հովհաննիսյանն իր ֆեյսբուքյան էջում գրառել է. «Երևանի քաղաքապետ նշանակվելուց հետո Վանո Սիրադեղյանի առաջին կարգադրություններից մեկը եղավ ՄՐԳԵՐԻ, ԲԱՆՋԱՐԵՂԵՆԻ (դիտավորյալ մեծատառերով եմ գրում) բացօթյա առևտուրը քաղաքի ցանկացած վայրում թույատրելու որոշումը: Քաղաքապետը պնդում էր՝ ինչի հայկական մրգերից և բանջարեղենից ավելի գեղեցիկ բան կա՞: Շատ արագ հենց այդ վաճառողների օգնությամբ վերացավ հացի, ձկան, մսի և այլ ապրանքների [բացօթյա] վաճառքը, պայմանը այդպիսին էր»:

Մեր ազատագրական պայքարը պարտությամբ վերջացավ: Եվրոպան ու Ամերիկան դավաճանեցին մեզ: Թրքահայության կեսը մորթոտված, մյուս կեսն էլ թափառական՝ քշվում է ծովից ծով: Ո՛չ որևէ երկիր է ընդունում «գաղթականներին», ո՛չ էլ՝ իրենց իսկ սեփական հայրենիքը: Կորցրեցինք նաև մեր անկախությունը, իսկ մեր ավանդական «հյուսիսի պաշտպանը» սիրաբանում է մեր դահիճի հետ ու սիրաշահում նրան՝ ի վնաս մեզ։ Զարևանդ (1926 թ.)

Թուրքիայում ՌԴ դեսպան Ալեքսեյ Երխովը Aydınlık թերթին տված հարցազրույցում հայտարարել է. «Ռուսաստանը բարձր է գնահատում Ուկրաինայի շուրջ բանակցային գործընթացին աջակցելու Թուրքիայի ջանքերը։  Ռուսաստանը կշարունակի հասնել այն բանին, որ Ուկրաինան դառնա բարեկամական և ապառազմականացված, դառնա պետություն, որտեղ հերթական նացիստական պետության ստեղծման սպառնալիք չի լինի, չի արգելվի ռուսաց լեզվի, մշակույթի, ուղղափառ եկեղեցու նկատմամբ: Որպեսզի Ուկրաինան հերթական անգամ չդառնա արևմտյան «հարձակում դեպի արևելք» (Drang nach Osten) տարածքը, որն այսօր մարմնավորվում է ՆԱՏՕ-ի գործելաոճի և ընդլայնման նկատմամբ նրա մոլուցքի տեսքով»։

Ռուս-ուկրաինական բանակցություններում ռուսական պատվիրակության ղեկավար, ՌԴ նախագահի օգնական Վլադիմիր Մեդինսկին ասում է, որ «Կիևն ավելի իրատեսական է դարձել չեզոք և ոչ միջուկային կարգավիճակի հարցում, սակայն պայմանագիրը դեռ պատրաստ չէ «վերևների հանդիպման» համար»։

Հարավային Կովկասում Եվրոպական խորհրդարանի պատվիրակության ղեկավար Մարինա Կալյուրանդ.

«Կոչ եմ անում անհապաղ դուրս բերել ադրբեջանական ուժերը Արցախի շփման գծից։ Շեշտում եմ, որ Ադրբեջանը շտապ կարգով պետք է թույլ տա ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի անկախ տեխնիկական առաքելությանը մուտք գործել տարածաշրջան»:

Հասարակական-քաղաքական գործիչ, ԼՂՀ Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Վահրամ Աթանեսյանն իր ֆեյբուքյան էջում գրում է. «Անկեղծորեն կուզենայի լսել, թե «թուրքի հետ լեզու գտնել հնարավոր չէ» ասողները որպես հայ-թուրքական երկխոսության այլընտրանք ինչ են առաջարկում։ Ոչ ոք թուրքին չի վստահում։ Աշխարհում, առհասարակ, ոչ մի ազգ մյուսին չի վստահում, նույնիսկ ամենամերձավոր դաշնակից երկրներն են միմյանց լրտեսում, իրար դեմ ծուղակներ լարում, տնտեսական, քարոզչական, քաղաքակրթական պատերազմ մղում։ Կյանքը մրցակցություն է, քաղաքականությունը՝ առավել ևս։ Բայց եթե «թուրքի հետ լեզու գտնել հնարավոր չէ»՝ այլընտրանքը ո՞րն է։ Թուրքի հետ պատերա՞զմը։ Երրորդ ուժի օգնությամբ թուրքին «դաս տալը» մոռացեք։ Չի եղել, չկա, չի լինելու»։

Քաղաքական մեկնաբան Արմեն Բաղդասարյանը իրատեսական չի համարում, որ խաղաղության պայմանագրի շուրջ բանակցությունները կարող են նաև արցախահայության իրավունքները ներառել։ 

«Եթե Հայաստանի համար արցախահայության իրավունքների ներառումը կարմիր գիծ է, իսկ Ադրբեջանն այդ հարցն ընդհանրապես բացառում է, չեմ կարծում թե հիմա իրատեսական է խոսել նման համայաձայնագրի ստորագրման մասին։

Ճիշտ հակառակը՝ ես կարծում եմ, որ Ադրբեջանը հիմա կօգտվի Հայաստանի վարչապետի այդ հայտարարությունից, կներկայացնի այնպես, որ Հայաստանն է ապակառուցողական դիրքորոշում որդեգրել, և, դրա հիման վրա, կփորձի ավելի մեծացնել ճնշումը հատկապես Արցախի ուղղությամբ, այսինքն՝ կփորձի այնտեղ ավելի ակտիվորեն իրականացնել Արցախը հայաթափելու իր քաղաքականությունը»,- ասաց Բաղդասարյանը։

ԿՀՎ նախկին աշխատակից Լարի Ջոնսոնի շատ լավ վերլուծությունը. Կիևը տանուլ տվեց պատերազմը ռուսական հարձակման առաջին օրերից։ Զելենսկին միայն անիմաստ երկարացնում է ժողովրդի տառապանքները, որոնց Ստալինը ստիպել էր ապրել Ուկրաինայի կազմում։